چکیده:
بنا به گزارشهای تاریخی نه تنها پیدایی و تدوین ساختار زبان عربی که غنای دستوری آن نیز وامدار قرآن است بلکه دستور زبان عربی نیز بیش از هر چیز تطور و تکامل خود را مرهون مناقشات و مباحث نحو پژوهانی است که همواره از قاریان و مقریان بزرگ زمان خویش به شمار آمدهاند شخصیتهایی مانند ابو عمر و علاء بصری،عیسی بن عمر ثقفی،خلیل بن احمد و علی بن حمزه کسائی.طبعا انگیزهء رویکرد قاریان نحو پژوه به سوی مطالعات نحوی و لغوی را میتوان توجه آنان به مسألهء دگرخوانیهای قرآن دانست به گونهای که توجه ویژهء ایشان به تطبیق اندیشههای نحوی بر قرآن منجر به پیدایش مکاتب نحوی گوناگون در بصره و کوفه و بغداد گردید و باعث شد آثار و تألیفات ارزشمندی به ویژه در حوزهء مباحث لغوی و دستوری همانند العین خلیل بن احمد و الکتاب سیبوبه پدید آید.بدیهی است که بالندگی دانش نحو و لغت را نه تنها در دوران تدوین که پس از آن باید در گرو همین مناقشات و تألیفاتی که به قلم این ادیبان و زبانشناسان انجام پذیرفته جستوجو نمود.در این مقاله کوشیدهایم با یکی از بنامترین قرآن پژوه قرن چهارم هجری به نام ابو علی فارسی و تألیف ارزشمند او کتاب الحجة للقراء السبعة آشنا شویم.
خلاصه ماشینی:
">ابو علی فارسی و کتاب الحجة للقراء السبعة ابو علی فارسی در مقدمهای که بر این کتاب نگاشته پس از دعا در حق عضد الدولهء دیلمی قرائات هفتگانه را-به نقل از ابن مجاهد که خود از مشایخ بزرگ دانش قرائات و مسبع سبه است-موضوع استدلال و تبیین قواعد نحو ذکر کرده و یادآوری مینماید که اولین شخصی نیست که به چنین کاری مشغول گشته،بلکه پیش از او هم افرادی بودهاند که در این موضوع کتاب نوشتهاند؛مانند ابو بکر بن سری که در تفسیر خود به بررسی این قبیل موضوعات پرداخته است(8:ج 1،ص 6).
>4-استدلالهای قرآنی در تأیید قرائت ارجح ابو علی فارسی گاهی در جهت تأیید قرائتی که به نظر خودش قویتر مینماید به بهره بردن از آیات مشابه و ذکر آنها استدلال جسته است،مانند استدلالی که در برابر آیهء «لا یقبل منها شفاعة»بیان نموده و میگوید:همانگونه که در دو آیهء«فمن جاءه موعظة من ربه»(بقره/275)و«أخذ الذین ظلموا الصیحة»(هود/68)فعل مذکر آمده است،بهتر است در آیهء مذکور نیز فعل مذکر بیاید.
در این میان ابو علی فارسی از شاخصترین پژوهشگران دوران موسوم به احتجاج ادبی قرائات به شمار میآید که پس از ابن مجاهد بغدادی در بازگویی و تحلیل و تطبیق قواعد نحوی و لغوی قرائتهای هفتگانه و تثبیت آن در قرن چهارم هجری بسیار کوشیده و با تألیف ارزشمند کتاب الحجة للقراء السبعه و ترسیم مباحث زبانشناسی قرآن در راه اصول به اهداف خود به توفیق شایانی دست یافته است."