چکیده:
این مقاله ضمن توجه به اهمیت رشته کتابداری و اطلاعرسانی به فقر مبانی نظری آن اشاره دارد. اگرچه در دنیای غرب با گسترش موج جدید صنعتی شدن و نیاز روزافزون محققان به دانش، کتابخانهها بهعنوان جایگاهی برای عرضه یافتههای علمی دارای رونقی دوباره شدند، با ظهور فناوری اطلاعاتی و قدرت اشاعه اطلاعات از طریق استفاده از ابزارهای جدید الکترونیکی و نوری این توجه و رونق دستخوش چالش گردید. شاید علت اصلی این است که در تبیین این رشته خاستگاه اصلی این علم و نیاز واقعی بشر به آن تبیین نشده است و بهجای توجه به اصل نیاز بشر به بازیابی و طبقهبندی در علوم به سراغ مکانی رفتهاند که این علوم در آن مجتمع شده است. بهعبارت دیگر، ضرورت نیاز به دانش کتابداری از ضرورت وجود کتابخانه وام گرفته شده است. در حالی که کتابخانه خود حاصل و معلول نیازمندی انسان به بازیابی دانش در سایه طبقهبندی آن است. لذا، گاه آن را خدمت به اجتماع دانستهاند که هدفی جز تامین رضایت مراجعهکنندگان ندارد. پیشنهاد این است که نام واقعی این رشته به دانششناسی و اطلاعرسانی تغییر یابد که هم بیانگر محتوای آن به لحاظ توجه به نگاه دانشمندان به علوم و نحوه دستهبندی دانشها نزد آنان است و هم رابطه بیشتری با اطلاعرسانی دارد که امروز محور توسعه است. با این پیشنهاد موضوع این علم تقسیم و طبقهبندی علوم و مسائل آن بررسی روابط بین حوزههای مختلف دانش – طولی و یا عرضی – است. طبعا، با این تعریف یکی از مهمترین زمینههای ظهور و بروز این حوزه علمی، کتابخانه است، یعنی کتابخانه مولود این نگاه است و نه موجد آن.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله درصدد بیان آن است که آیا نامکتابداری برای این حوزۀ دانش گویاست؟آیا این رشته همانند سایر رشتهها میتوانددر حوزههای نظری بالنده باشد و از خوددفاع کند؟آیا در نامگذاری این رشته بهخصوصیات ذاتی آن توجه شده است؟آیامترادف گرفتن کتابخانه و کتابداری در اغلبموارد موجب این انحراف نشده است؟اگرکتابداری به معنای علمی آن به طبقهبندیعلوم بپردازد بهتر میتواند واقعیت را بیان کندو همانند سایر علوم دارای موضوع،مسائل،و اهداف خاص خود باشد؟در این صورتآیا پیوستگی حوزهای آن به فلسفه منطقیترنیست؟در این صورت آیا میتوان نام آنرابه دانششناسی تغییر داد؟و آیا اطلاعرسانی،از لحاظ مفهوم،با واژۀ کتابداری بیشتر تناسبدارد یا دانششناسی؟ برای توضیح بیشتر لازم است این مسائلقدری بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
صرف نظر از اینکه این فکر تاچه اندازه درست و یا غلط است به جرئتمیتوان گفت که مقولۀ اطلاعرسانی بیشاز کتابداری با دانششناسی میتواند مرتبطباشد،زیرا که با شناخت دانش و حوزههایآن میتوان اطلاعات لازم را اخذ،دستهبندی،و نمایهسازی کرد تا بازیابی آن سریعترصورت گیرد.
اما اگر در تبیین رشتۀ کتابداری وجستوجو برای یافتن هویت برای آنبه جای اصرار بر واژۀ کتابخانه و«کارکرداجتماعی»آن،که نسبت به هویت کتابداریامری خارجی است و بیشتر به توسعۀ کتابخانهتوجه دارد تا هدف وجودی آن،به جامعیتدانش کتابدار و احاطۀ او به علوم و دانش،و یا تلاش متفکرانۀ وی برای یافتن رابطه وپیوند بین علوم و دانش زمانش میاندیشیدیم،قطعا به تعریف دیگری دست مییافتیم.
مقایسۀ وضعیت موجود و پیشنهادی حوزۀ دانششناسی(کتابداری)و اطلاعرسانی (به تصویر صفحه مراجعه شود)این نگرش ابداع طرح طبقهبندی علوم توسطنگارنده است که مدعی است با نگاهی دیگرمیتوان به معرفت جهان نائل شد16."