چکیده:
درحال حاضر در برخی از کشورهای جهان، برای مقابله با معضلات زیست-محیطی بهخصوص
محدودیت کمی و کیفی منابع آب، از روشهای جدید و فنآوریهای پیچیده و برتری
استفاده میشود که از جمله آنان میتوان به اجرای طرحهای افزایش بارش (PEP) از
طریق بارورسازی ابرها اشاره نمود. بستر و زمینه لازم برای اجرای طرحهای آزمایشی و
اجرایی PEP ، انجام مجموعهای از مطالعات و بررسیهای علمی و تحقیقاتی است که
بدین طریق شرایط و توانهای بالقوه و بالفعل واحدهای مختلف جغرافیایی، جهت اجرای
موفقیتآمیز طرحهای PEP مورد شناخت و ارزیابی آگاهانه و منطقی قرار میگیرد.در هر واحد جغرافیایی، بارش بهعنوان مهمترین نهاده اقلیمی از خصوصیات و سرشتی
برخوردار است که این ویژگیهای ذاتی در ارتباط با موضوع مورد بحث، قبل از اجرای
طحهای PEP باید مورد بررسی قرار گیرند.در این مقاله با تأکید بر بینش اقلیمشناسی، برخی از ویژگیهای طبیعی بارش، در
حوضه آبی زایندهرود، بهمنظور تعیین فرصتهای زمانی-مکانی اجرای
طرحهای PEP و ایجاد یک بستر و زیربنای علمی و فنی لازم برای اجرای طرحهای
فوق، بررسی و تجزیه و تحلیل شده است. بدین منظور با استفاده از آمار بارش 32
ایستگاه هواشناسی در یک دوره 20 ساله (95-1976)، ابتدا پراکنش میانگینهای سالانه
بارش در زمان و مکان از طریق ترسیم نقشه منحنیهای همبارش و مساحی آن بررسی گردیده،
سپس فراوانیهای میانگین رخداد تعداد روزهای متوالی بارش از یک تا بیش از 5 روز
متوالی، همچنین فراوانیهای میانگین رخداد گروههای مختلف روزهای خشک از یک تا بیش از
31 روز متوالی، و بالاخره فراوانیهای میانگین رخداد گروههای کمی بارش، هم برای هر
ایستگاه و هم برای کل حوضه، محاسبه و پس از بررسی توزیع ماهیانه آنها، پراکنش مکانی
آنها با ترسیم نقشههای منحنیهای همارزش مطالعه گردیدهاند.در پایان پس از تحلیل
نتایج حاصل، برازندهترین بازه زمانی و گستره مکانی برای اجرای طرحهای PEP در
حوضه آبی مورد بحث پیشنهاد گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) نقشه شماره1:نقشه همبارش میانگین حوضه مورد مطالعه(95-1976) بنا به توصیه سازمان جهانی هواشناسی، در مناطق خشکی که در آنها میانگین بارش سالیانه بیش از 300 میلیمتر است و این بارش بین 3 تا 5 ماه از سال دریافت گردد، میتوان جهت ارزیابی و مکانیابی اجرای طرحهای PEP ، مطالعات PSS را انجام داد.
علاوه بر این بجز ماه اکتبر و نوامبر که در اولی و دومی یک ایستگاه فقط بدون بارش یک روزه بودهاند، در بقیه 6 ماه سال که مورد مطالعه بودهاند، 100 درصد ایستگاهها از این گروه بارشی بهرهمند گردیدهاند؛بهعبارت دیگر در این (به تصویر صفحه مراجعه شود) ماهها، چه نقاط کوهستانی و چه مناطق دشتی بهطور متوسط تقریبا به میزان مساوی بارش یکروزه دریافت کردهاند، که در این میان مارس با میانگین متوسط(91/1) بیشترین فراوانی میانگین زخداد این گروه بارشی را به خود اختصاص داده و فلاورجان (95/2در دسامبر)و دامنه فریدن(9/2در ژانویه)بیشترین میانگین ماهیانه را در بین ایستگاههای مورد مطالعه در این گروه بارشی دارا بودهاند.
اما بنابر بررسیهای انجام شده در مناطق مرتفعتر بهخصوص ارتفاعات غربی تا جنوبی حوضه آبی زایندهرود، این بازه زمانی دامنه وسیعتری یافته و بنابراین ارتفاعات فوق نیز مناسبترین محدوده مکانی اجرا تلقی میشوند، زیرا این ارتفاعات باتوجهبه ویژگیها و وضعیت توپوگرافیک خود مانند بلندی و ارتفاع و نحوه قرارگیری در مسیر شبکههای ورودی به حوضه و واکنش متقابل بین آنها با یکدیگر، نه فقط عاملی مهم برای صعود مکانیکی تودههای مرطوب هوا و رساندن آنها به تراز چگالش یا لابروی هستند، بلکه گرمایش دامنههای روبه آفتاب آنها بهخوبی موجب رخداد شرایط همرفتی، ناپایداری و تشکیل ابرهای مساعد برای وقوع بارش و بارانزایی میگردد."