چکیده:
در این مقاله ابتدا به مباحث مبنایی شناخت علم و فناوری پرداخته و با استفاده از رهیافتی فلسفی تحلیلی نشان داده شده که الگوی توسعهی علم و فناوری به دو دلیل عمده میتواند به صفت اسلامی-ایرانی وصف شود.سپس بر مبنای این مقدمات استدلال میشود که نظام ملی نوآوری برای پوشش دادن به مفهوم الگوی اسلامی-ایرانی توسعهی علم و فناوری کافی نیست و به کار بردن مفهوم نظام سپهر/زمینه میتواند تحلیل جامعترین در این زمینه به ارمغان بیاورد.
در قسمت دوم مقاله،به اهمیت سیاست علمی در برابر روش تحقیق پرداخته شده و انگیزهی عنایت به الگوی اسلامی-ایرانی توسعهی علم و فناوری مورد بحث قرار گرفته و راهبردهایی برای رسیدن به الگوی اسلامی-ایرانی توسعهی علم و فناوری ارایه شده است که استفاده از این راهبرها میتواند به تدریج الگوی مورد بحث را شکل دهد. ایدههای اولیهی این راهبردها در گفتوگو با صاحبنظران به دست آمه و سپس این ایدهها در جلسات متعدد ذهنانگیزی با حضور کارشناسان سیاست علم و فنآوری منقح، منسجم و هماهنگ شه است.
خلاصه ماشینی:
"در مقابل چنین پاسخهایی باید به چند نکتهی اساسی توجه کنیم: سپهر عقیده و روش بر فراز زمینهای در هم تنیده از نیازها توجه به این نکته بسیار مهم است که نیازهای بنیادی بشر که رابطهی متقابل با هم دارند،بر حسب عقیده بشر دربارهی انسان،طبیعت،خدا و رابطهی بین اینها و اینکه چه روشهایی را برای برآوردن چه اهدافی مبتنی بر این عقاید بر میانگیزد،از راههای مختلف گسترش مییابد؛برای مثال بشر درخصوص طبیعت به خود اجازه میدهد که آن را تغییر داده،به نوآوریهایی برسد و برای مثال هواپیمایی جنگی درست کند تا با آن از خود دفاع کند.
بنابراین،کسانیکه در عرصهی توسعهی علم و فناوری،آرمان اسلامیگرایی را پیمیگیرند،باید به این پرسش پاسخ دهند که انگیزهشان چیست؟آیا بحرانی در عرصهی توسعهی علم و فناوری دیده میشود که به دنبال راه حلی متفاوت باشیم؟در پاسخ به این پرسش،از دو نکته نباید غفلت کرد؛ نکتهی نخست اینکه این پرسش را باید دربارهی نظام سپهر/زمینه پرسید و بدون در نظر گرفتن سپهر عقیده و روش به طور کلی و نیز زمینهی در هم تنیدهی نیازها به طور کلی نمیتوان به راحتی،علم و فناوری را به مثابهی عقیده و روش از این نظام جدا کرده،بررسی کرد.
به این ترتیب،برای ثمربخشی شعار اسلامیگرایی درخصوص توسعهی علم و فناوری یا در نگاهی کلانتر،نظام سپهر/زمینه دو شرط اساسی لازماند؛ اول،وجود پژوهشگران و فناوران به تعدادی کافی که علاقهمندند از متافیزیک اسلامی برای سامان دادن به نظام متفاوت سپهر/زمینهی مبتنی بر اسلام بهرهبرداری کنند-که پیشتر توضیح نسبتا مفصل آن گذشت."