خلاصه ماشینی:
"در این جستار، نویسنده به ویژگیهای اجتماعی- سیاسی مردم نواحی جنوبی دریای خزر (دیلم و گیل) پرداخته.
آگاهیهایی درباره زبان و آثار باستانی این ناحیه از کشورمان ارایه داده و سپس به ویژگیهای مردم نواحی غربی دریایخزر (تالشها- نوادگان کادوسیها) پرداخته، زبان و آثار باستانی آنها را نیز، مورد بررسی قرار داده است.
(11) 3-آثار باستانی ناحیه گیل و دیلم طی کاوشهای چند سال اخیر در محل باستانی «کلورز» تعدادی مقابر اسب کشف شده، که از لحاظ سبک تدفین مردگان، به شیوه سکاییها شباهت دارد.
اگر چه غیر از «کلورز» در محل دیگری به نام «جوبی» گیلان، مقابر این حیوانات پیدا شده، ولی تعداد و نوع اشیاء مکشوفه در کلورز، بیشتر بوده است.
و مجسمههای انسان و گاو و گوزن و اسب، بز بالدار، سگ و حیوانات مختلف و زینتآلات معرف اقوامی است، که سالها پیش از میلاد مسیح در این نواحی (گیل و دیلم) میزیستهاند، تمدن درخشانی داشتهاند.
آنگاه، که موسی خورنی؛ موءلف معروف ارمنی، که بنابر مشهور قرن پنجم قبل از میلادی میزیسته، درکتاب جغرافی خود، نام مردم این خطه را «گادوش» یاد میکند و یقین است، که از زبان ایرانیان، این گونه فراگرفته است.
به زعم بعضی محققان، تاریخ خلق آثار مکشوفه درتالش استان گیلان، از (سال 2100) قبل از میلاد شروع و دراواخر هزاره دوم ختم شده است.
با این همه، حدود سه هزار سال پیش از میلاد مسیح، مردم ایران به وجود مس، آگاهی پیدا کردند و کمی بعد از اختلاط مس و قلع، مفرغ اختراع شد."