خلاصه ماشینی:
3 پیامدهای حقوقی حضور شرکتهای تجاری در عرصه بینالمللی 23ـ زمینههای تاریخی حضور اشخاص خصوصی (حقیقی و حقوقی) در صحنه بینالمللی را تا حدودی شناختیم و معلوم شد این پدیده به دنبال تحول در اندیشه سیاسی و به ویژه اومانیسم و لیبرالیسم سیاسی و نیز تغییر و تقلیل حقوق و وظایف دولت و محدود شدن آن به امور حاکمیتی و نیز به دنبال تغییر نظام مبادلاتی اقتصادی کشورها اتفاق افتاده است، و اینها به نوبه خود ثمره تحولی که در اندیشهها و نظامهای سـیاسی بعـد از قرون 18-19 رخ داد و عبارت بود از گسترش لیبرالیسم، و روند فرو کاستن حقوق ویژه دولت که رفته رفته از خودکامگی و سایه خداوندی در روی زمین، به نگاهبان مرزها و حاکمیت ملی فرو کاسته شده است و این روند هنوز هم ادامه دارد و کار به جایی رسیده که امروزه در آستانه هزاره سوم، گاه کار دولت را در حد «نگاهبان شبگرد» (night - watch - guard) میدانند که باید امنیت را برقرار کند و این افراد ـ مردم ـ اند که حاکم بر سرنوشت خویش هستند و بیقهر و خشونت دولتها را میآورند و میبرند.
اما بعض دیگر که در بستر دعاوی بینالمللی و در عرصه داوری بینالمللی پیش آمده، باعث تحول و شفافیت مباحث حقوقی نظری به ویژه در زمینه جایگاه حقوقی شرکتهای چندملیتی در حقوق بینالملل و نیز قانون حاکم بر روابط قراردادی و حقوقی آنها با دولتها شده است، که از قضا مهمترین و پرگفتگوترین موضوع به شمار میرود و دچار افراط و تفریطها و گاه مغالطههای بزرگ بوده است.