چکیده:
ملاصدرا در برخی آثار خود به تاریخ فلسفه و آغاز آن در یونان توجه داشته و به فلاسفه نخستین و آراء آنها اشاره کرده است. دومین فیلسوف حوزه ملطی، آناکسیمندر است، اما ملاصدرا از آناکساغوراس بعنوان دومین فیلسوف نام برده است. همچنین آرائی که از او نقل کرده، مجموعی از آراء آناکسیمندر و آناکساغوراس است. در این نوشته سعی شده علت این مسئله دنبال شود؛ اما صرفنظر از این مسئله، آنچه را که ملاصدرا بعنوان آراء دومین فیلسوف نقل کرده است، میتوان در آراء آناکسیمندر یا آناکساغوراس یافت. همچنین ملاصدرا اشاراتی کوتاه در توضیح سخنان مذکور دارد که اگرچه غیرتاریخی بنظر میرسد (بخصوص در برخی موارد)، اما حداقل در برخی موارد دور از کلمات آنها نیست و میتواند بعنوان برداشتی موجه مورد توجه قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"درباره نقلملا صدرا از آراء این فیلسوف چند نکته وجود دارد:نخست آنکه وی به آنکساغوراسبعنوان دومین فیلسوف-بعد از تالس و پیش از آناکسیمانس-2اشاره کرده است.
&%00220FRTG002G% همچنین ملا صدرا پیش از نقل آراء بیان میکند که او از کلام رمزی و مجازیاستفاده کرده و از اینرو اهی بنظر میرسد که خداوند را جسمانی دانسته است.
مسئله دیگر آنکه تا اینجا مشخص شد که احتمالا گفتار ملا صدرا ناشی از اعتماد بهکتاب الملل و النحل بوده است،اما این سؤال مطرح میشود که اشتباه شهرستانی از کجاناشی شده است؟آنچه شهرستانی در کتاب خود آورده،در منابع دیگر(تا جایی کهبررسی شد)وجود ندارد.
بنابرین،میتوان گفت که در منابع پیشین،نشانی از منشأ اشتباه شهرستانی یافتنشده است،اما در صوان الحکمة نکتهیی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و آناین است که نام دومین فیلسوف ملطی در این منبع،آنکسماندرس ذکر شده است،در حالیکه در برخی نسخ به آنکساغورس یا آنکساغیدروس اشاره شده29که دراینصورت،نام او و نام فیلسوف دیگر(که به آناکساغوراس معروف است)یکی و یابسیار نزدیک بهم لحاظ میگردد.
وی با وجود آنکه منابعدیگری نیز در دست داشته که فلاسفۀ یونان و آراء آنها را بنحو دیگری ذکر کردهاند،بهآنها توجه نداشته و اقوال شهرستانی را مبنای بحث خود قرار داده است و یا آنکه دربررسی منابع مختلف،بهردلیل قول شهرستانی را ترجیح داده است.
درواقع تفسیری که ملا صدرا از این آراء ارائه داده است(مثلا آنجا که آپایرون را بههیولای اولی تفسیر میکند)غیر تاریخی است؛یعنی تصور ماده و امر بالقوه هنوز نزدفلاسفۀ نخستین وجود نداشته است.
در واقع ملا صدرا در این قسمت بدنبال اشاراتی از فلاسفۀ قدیم در مسئله مورد بحث خود یعنیحدوث عالم است،اما بطور کلی به برخی از آراء آنها اشاره میکند."