چکیده:
در این مقاله، میراث زن از شوهر، بر پایه منابع اصلی آن در فقه و تحولات
اجتماعی و اقتصادی، از نو مطالعه شده است.در این بررسی انتقادی، از یک سو جذبه
عدالت و از سوی دیگر ارزش سنتها، راهحلهای متفاوتی را القاء میکند و نویسنده
کوشیده است، پس از استخراج موارد تبعیض میان ارث زن و شوهر و تعارضهای دو ارزش
عدالت و سنت، این دو قطب را به هم نزدیک کند و راه حلی میانه بیندیشد.راهحلها به گونهای است که به سنتها لطمه نمیخورد و نظام حقوقی پذیرای آن
است:به عنوان مثال، برای جبران کمبود ارث زن پیشنهاد شده است که وصیت به سود او به
صورت فرض قانونی و تغییرپذیر درآید. همچنین، در مورد ارث بردن زن از عرصه و اعیان
املاک(تمام اموال شوهر)بر رجوع به عدالت قرآنی(برابری زن و شوهر)تکیه شده است که در
میان فقیهان نیز طرفدارانی دارد.
خلاصه ماشینی:
"فن مناسب برای گریز از مانع، تمهید فرضهای حقوقی 1 و امارههای قانونی و انتخاب اداری است تا به طور غیر مستقیم قواعد حقوق به عدالت نزدیکتر شود: به عنوان مثال، برای محدود ساختن وارثان، میتوان بر تملک میراث خویشان دور مالیاتهای سنگین وضع کرد و همسر را از پرداخت مالیات معاف کرد(چنانکه دولتها به طور معمول از این تمهید استفاده میکنند تا در عمل خزانه عمومی را جانشین خویشان دور سازند)؛یا با تشویق به نوشتن وصیتنامههای مناسب، اراده متوفی را، که بیش از هر کس به اقتضای رعایت عدالت میان وارثان خود آگاه است، وسیله تعدیل قواعد حقوق ساخت؛یا با پیشبینی«وصیت مفروض»از تسامح کاهلان نیز سود برد.
Fictions پرجمعیت که شمار فرزندان زیاد است، این امتیاز به روشنی احساس میشود:به عنوان مثال، اگر متوفی پدر و مادر و پنج پسر و دو دختر و زن داشته باشد، سهم زوجه(8/1)بیش از سهم هر یک از فرزندان میشود و سهم زوج(4/1)در این باره چشمگیرتر است، در طبقه دوم و سوم نیز اگر شمار خویشان در خط اطراف زیاد باشد، با ترقی فرض همسر به دو برابر(4/1 و 2/1)باز هم این امتیاز آشکارتر است؛حالتی که در سدههای پیشین شایع بوده است و امروز در جامعههای صنعتی و به ویژه در شهرها کمتر دیده میشود و همین امر سبب شده است تا عدالت پیشین دگرگون شود و فرض همسر، در مقام قیاس با سایر وارثان، ناچیز جلوه کند.
م. را نیز باید بدین گونه تکمیل کرد که، در نکاح منقطع، احکام راجع به وراثت زن و شوهر همان است که در باب ارث مقرر شده است، زیرا از مفاد ماده 940 و پیشینیه قانون مدنی در فقه برمیآید که هیچ تفاوتی میان زن و شوهر در این زمینه نیست."