چکیده:
سوگند،تأکید مطلی است و قرآن از شیوه کلام عرب در این باره استفاده کرده است و اساسا جایی میآید که القاء مطلب محتاج به تأکید مغلظ داشته باشد. علاوه اینکه سوگند مقسم علیه به قسم به تشبیه میشود و لاذا در سوگند دواصل تاکید و تشبیه نهفته شده است. در این مقاله ضمن بیان ارکان چهار گانه سوگند و تشریح آنها، به بررسی انواع مقسم به در قرآن پرداخته شده است. در ادامه مقاله بحثی در زائده و عدم زائده بودن«لا»در قسمهای قرآنی طرح شده و دیدگاههای مختلف بررسی و عدم وجود«لا»زائده تبیین گردیده است. در پایان مقاله،کوته مقالی پیرامون عاطفه بودن«واو»و غیر قسم بودن آن در مواردی که تکرار شده است،ذکر شده است.
خلاصه ماشینی:
"لام،اگر بر سر فعل ماضی مثبت در آید،باید با اضافه«قد» باشد مانند«قالوا تالله لقد آثرک الله علینا»(یوسف/9112) انواع مقسم به در قرآن قبلا یاد آور شدیم:به چیزهایی سوگند یاد میشود که از اهمیت به سزلیی برخوردار باشند،و ضمنا مورد توجه و عنایت شنوندگان نیز باشد،تا ثبات و استواری و ارزش آن، برای مورد قسم،مقیاس قرار گیرد؛اکنون با توجه با این جهت،ملاحظه میشود که مواد سوگند در قرآن به سه بخش عمده تقسیم میشود: مبدأ هستی،راز هستی،حیات جاویدان: بیشتر سوگندهای قرآن به ذات حق تعالی است که مبدأ هستی است.
در شش سوره یاد شده که«لا اقسم»را به معنای«اقسم» پنداشتهاند،و از قرآن و اشعار عرب شاهد آوردهاند،اشتباه در آنجا است که حرف نفیس پیش از حرف قسم را با حرف نفی داخل بر فعل قسم خلط کردهاند: در آیه«فلا و ربک لا یومنون حتی یحکموک»(نساء 4:68)،حرف نفی پیش از حرف قسم است،و در واقع،قسم،میان دو حرف نفی قرار گرفته که هر یک مؤکد دیگری است،همانند دو بیت که در کلام صاحب کشاف آمده است و این نفی برای تأکید نفی پس از قسم است و قسم نیز برای تأکید این نفی است.
و اما دو آیه دیگر که گمان رفته حرف نفی زائد است- آیه«لئلا یعلم اهل الکتاب»(الحدید 57:29)و آیه«مامنعک أن لا تسجد إذا أمرتک»(الاعراف 12/7)-حقیقت امر چنین نیست: در پایان سوره حدید،به مؤمنان خطاب شده که تقوا پیشه کنند و تعهد گونه با مسائل برخورد نمایند،و به راستی و درستی به خدا و رسول ایمان داشته باشند،تا در زندگی از نور مضاعف و رحمت گسترده خداوندی برخوردار باشند، آنگاه میافزاید:«لئلا یعلم اهل تاکتاب أن لا یقدرون علی شیء من فضل الله،و ان الفضل بید الله یؤتیه من یشاء و الله ذوالفضل العظیم»(الحدید 52:29)."