چکیده:
تذکرهنویسی یکی از شاخههای رایج در تاریخ ادب فارسی و تذکره،عنوان عمومی کتابهایی است که شرح احوال شاعران،عارفان یا جماعتی دیگر به همراه نمونهای از آثار و سخنان هرکدام،بهطور سنتی و بدون رعایت اصول تاریخنویسی و نقد جدید در آنها درج میشود.
یکی از دورههای درخشان و پررونق تذکرهنگاری،عصر قاجاریه است.در این دوره، تدوین شرح حال شاعران،معیاری برای سنجش مایههای ذوق و سخنشناسی به شمار میرود.
«بیان المحمود»عنوان یکی از تذکرههای عصر قاجار است که به همت محمود میرزا قاجار چهاردهمین فرزند فتحعلی شاه و مؤلف تذکرة الشعرای سفینة المحمود تدوین شده است.
نسخهء خطی این کتاب در بخش نسخ خطی کتابخانهء مرکزی دانشگاه تبریز نگهداری میشود.با توجه به اهمیت تاریخی و ادبی این اثر،در این مقاله ضمن بیان مقدمهای در تاریخ تذکرهنویسی و معرفی ویژگیهای این نسخه خطی،بر احیا،تصحیح و نشر یکی از مواریث ادبی کشور تأکید شده است.
خلاصه ماشینی:
زبان و ادب فارسی نشریهء دانشکدهء ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز سال 51،پاییز و زمستان 87 شمارهء مسلسل 207معرفی نسخهء خطی بیان المحمود* دکتر سید محمد تقی علوی**چکیده تذکرهنویسی یکی از شاخههای رایج در تاریخ ادب فارسی و تذکره،عنوان عمومی کتابهایی است که شرح احوال شاعران،عارفان یا جماعتی دیگر به همراه نمونهای از آثار و سخنان هرکدام،بهطور سنتی و بدون رعایت اصول تاریخنویسی و نقد جدید در آنها درج میشود.
«بیان المحمود»عنوان یکی از تذکرههای عصر قاجار است که به همت محمود میرزا قاجار چهاردهمین فرزند فتحعلی شاه و مؤلف تذکرة الشعرای سفینة المحمود تدوین شده است.
یکی از عوامل اصلی رشد تذکرهنویسی در این عصر،علاقهء مفرط پادشاهان قاجار بویژه فتحعلی شاه به مسایل ادبی و توجه به شعر و ادب و تخلید نام خویش به عنوان حامی بلامنازع ادبیات است.
آشنایی با محمود میرزا قاجار؛مؤلف بیان المحمود یکی از چهرههای صاحب نامی که در عصر قاجار نقش مؤثری در تألیف و تدوین تذکرههای فارسی برعهده داشته،محمود میرزا قاجار چهاردهمین فرزند فتحعلیشاه است(فتحعلی شاه قاجار،1370،477).
مؤلف تاریخ تذکرههای فارسی رسالهء«بادهء بیخمار»را نیز جزو آثار محمود میرزا برشمرده است(گلچین معانی،1347،733).
چون در مقدمهء سفینة المحمود مندرج است که محمود میرزا به فرمان فتحعلی شاه اقدام به جمعآوری نام و شرححال و آثار شعرا پرداخته،فلذا ظاهرا تدوین بیان المحمود نیز که به مثابه جلد سوم سفینة المحمود است،بایستی به اشارت شاه صورت گرفته باشد.
نسخههای بیان المحمود مرحوم خیامپور در مقدمهء فرهنگ سخنوران از کتابی تحت عنوان«مجمع المحمود»نام میبرد که دربرگیرندهء نسخههای خطی آثار محمود میرزا قاجار و در اختیار مرحوم حاج حسین آقا نخجوانی بوده است.