خلاصه ماشینی:
"صبح الاعشی، در یک مقدمه و ده مقاله و یک خاتمه، مشتمل بر این مطالب است: تاریخ زبان عربی پیش از اسلام، انتشار آن در میان اقوام نومسلمان پس از اسلام، عربی زبان علم و ادب و سیاست، رسوم و آداب و قوانین دستگاه خلافت خلفای راشدین، امویان شام و اندلس، عباسیان بغداد و مصر، فاطمیان، و موحدون مغرب، دوران مجد و شکوه خلافت، فرهنگ و تمدن عصر طلایی خلافت، تشکیلات دولتی، کتابت و فنون دیوانسالاری، طبقات کتاب دواوین و اهل ادب، نظامها و رسوم، دوران ضعف خلافت و غلبه اقوام غیر عرب بر خلفا، کشورهای شرقی و غربی اسلامی، درجات و مراحل تمدن و فرهنگ این ممالک، نظامها و رسوم و فضایل و محاسن، عجایب و آثار کهن این سرزمینها، سلاطین و فرمانروایان پیش و پس از اسلام در این ممالک، مسالک و ممالک شامل توصیف زمین، ناهمواریها و دریاها و رودها، اقالیم هفتگانه طبیعی و عرفی، حدود اقالیم، ممالک و شهرها و خصوصیات آنها، دیوان انشاء و آنچه کتاب دواوین از علم و عمل بدان نیازمندند، انواع مکاتبات و شیوههای خطاب و ذکر اسماء و القاب و کنیهها در مکاتبات، حدود فعالیت کتاب، کاغذ و قلم مناسب و دیگر قوانین کتابت، شناخت مکاتبات عمومی و خصوصی، اصطلاحات خاص مکاتبات، نامههای رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و اصحاب و خلفا و سلاطین و شیوههای آنان در آغاز و انجام کلام، شناخت انواع احکام حکومتی و مشاغل اهل سیف و قلم یا لشکریان و دیوانیان، گاهشماری قمری و شمسی، اقطاعات و انواع آن، دیوان جیش و بنیانگذار آن، انواع معاهدات و صلحنامهها، فنونی که میان کتاب و ادیبان رایج است و اختصاص به دیوان انشا ندارد مانند مقالهنویسی و رسایل مدح و ذم و مفاخرات و رسایل مشتمل بر سؤال و جواب و تقریظات بر کتابها و قصاید، دیوان برید در پیش و پس از اسلام، شیوههای کار و کارگزاران دیوان برید، و بسیاری مسائل اداری و دیوانی دیگر."