خلاصه ماشینی:
شمارهء ضرب المثلهای عامیانهای که در این چهار مجلّد ضبط گردیده است،به نسبت حجم کتاب(مجموع صفحات چهار مجلّد مطابق چاپ دوم،دو هزار و شست و چهار صفحه است)چندان پر شمار نیست و پیداست که مراد آن دسته از ضرب المثلهای عامیانه است که امروزه نیز کمابیش در سرتاسر ایران بکار میرود و زبانزد مردم کوچه بازار است و هنوز در غبار فراموشی گم نشده است.
کتاب امثال و حکم،مقدّمه ندارد،و علّت آن را دهخدا چنین گفته است: «در زبان فرانسوی هفده لغت پیدا کردم که در فرهنگهای عربی و فارسی همهء آنها را مثل ترجمه کردهاند و در فرهنگهای بزرگ فرانسوی،تعریفهایی که برای آنها نوشتهاند،مقنع نیست و نمیتوان با آن تعریفات آنها را از یکدیگر تمیز داد.
این کار اگر از دیدگاه اخلاق،پسندیده نماید،با روش علمی تحقیق گویا سازگار نباشد:گرد آورندهء فرهنگ عوام-که در این جا به ویژه ضرب المثلهای عامیانه مراد است-نباید در ضبط آن به هر دلیلی که باشد تغییری بدهد؛و نیک پیداست که چنین آدمی پیش از آن که اموزگار خویخا باشد،بایستی به یاد داشته باشد که وظیفهء دشوار یک پژوهنده را دارد و اگر ناچار به نوشتن چیزهایی باشد که عرف و عادت و دین و قانون (1)بین نقل شد از:یادداشتهای قزوینی،ج 7،ص 39؛البته ممکن است که مثل در جایی از امثال و حکم آمده باشد اما بهر حال جداگانه ثبت نشده است.
دهخدا در لغتنامه،از امثال فارسی را نیز یاد فرموده است امّا چنانکه خود نوشته: «در لغتنامه،امثال را به حدّ لازم نیاوردم،برای آن که در کتاب امثال و حکم نقل کردهام و اگر در این جا تکرار میشد،وقت بسیاری میخواست و حجم کتاب بسیار میشد و کار طبع صعبتر میگردید.