چکیده:
در ایران،آیا سرمایه انسانی روی رشد اقتصادی مؤثر بوده است؟یا بالعکس این رشد اقتصادی است که سبب انباشت سرمایهء انسانی شده است؟برای این منظور،رابطه علیت بین سرمایه انسانی و رشد اقتصادی با استفاده از روش علیت هشیائو به بوته آزمون گذارده میشود.باید متذکر شد که به جهت اینکه رشد اقتصادی ایران وابسته به درآمدهای نفتی است،لذا رشد اقتصادی را با دو متغیر متمایز در مدل وارد میکنیم،یک بار سرمایه انسانی را با رشد اقتصادی با در نظر گرفتن نفت و بار دوم سرمایه انسانی را با رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن درآمدهای نفت مورد بررسی قرار میدهیم. مقاله حاوی چهار قسمت است.بعد از مقدمه در قسمت دوم متدولوژی و مدل ارائه خواهد شد،در قسمت سوم آزمونهای ریشه واحد و همگرایی و نیز نتایج آزمونهای علیت هشیائو مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.و در قسمت چهارم خلاصه نتایج آورده شده است.از زمان آغاز تحلیلهای اقتصادی سازمان یافته و منظم،مقوله رشد اقتصادی و عوامل ایجاد آن،از مطالب بحثانگیز علم اقتصاد بوده است.بسیاری از صاحبنظران علوم انسانی و در رأس آنها اقتصاددانان،دیگر سرمایه فیزیکی را تنها عامل پیشرفت اقتصادی کشورهای توسعه یافته نمیدانند،بلکه یافتهها و کشفیات علوم تجربی و همچنین ظرفیتهای آموزش مردم که از طریق آموزش و تحقیقات حاصل میشود،جزء سرمایه انسانی میباشند و در رشد اقتصادی مؤثرند. برخی دیگر از اندیشمندان اقتصادی سرمایه انسانی را ظرفیت به دست آوردن مهارتهای لازم برای انجام وظایف شغلی تعریف میکنند. به دلیل اهمیت سرمایه انسانی در فرایند رشد و توسعه،محاسبه آن و یافتن ضریب اهمیت آن در تابع تولید حائز اهمیت است.هدف مقاله حاضر بررسی رابطه علی بین رشد اقتصادی و انباشت سرمایه انسانی میباشد.در واقع مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال است کههدف این مقاله،بررسی رابطه علی بین متغیر سرمایه انسانی و متغیر رشد اقتصادی در ایران است.با استفاده از دادههای سری زمانی سالهای 1338-1380،رابطه علی بین متغیرهای سرمایه انسانی و رشد اقتصادی با استفاده از آزمون علیت هشیائو3به بوته آزمون گذارده شده است.نتایج نشان میدهد که یک رابطه علی یک طرفه از رشد اقتصادی با نفت4و سرمایه انسانی5وجود دارد و همچنین یک رابطه دو طرفه بین سرمایه انسانی و رشد اقتصادی بدون نفت6برقرار است،به عبارت دیگر میتوان گفت که در طی چهار دهه گذشته سرمایه انسانی باعث رشد اقتصادی بدون نفت شده است و درآمدهای نفتی باعث انباشت سرمایه انسانی گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"محققین دیگری این رابطه را برای سایر کشورها نیز بررسی کردند،دوکولیاگوس و این1(7991)رابطه علی بین سرمایه انسانی و رشد اقتصادی را برای کشور امریکا بررسی کردهاند،نتایج مطالعه آنها نشان میدهد که اثر سرمایه انسانی روی رشد اقتصادی بخش خصوصی امریکا مثبت بوده است.
توجه به این نکته ضروری است که برقرار نبودن این رابطه منطقی به مفهوم این نیست که Y X است،بلکه بایستی در حالت عکس متغیر لگاریتمی سرمایه انسانی را تابعی از لگاریتم متغیر رشد در نظر بگیریم،مدل در جهت مخالف شکل دهیم که به صورت زیر نمایش داده میشود: (6) Log x F(LogY) دوباره معادله بالا را میتوان به یک معادله علیت تبدیل و به شکل مدل بردارهای اتو رگرسیونی دوباره نوشت: (7) (1-L)]log y t/log x t[ ]y 1/y 2[+p ?
ابتدا نتایج آزمونهای ریشه واحد برای بررسی ساکن بودن متغیر و سپس نتایج آزمون هم انباشتگی بررسی خواهد شد و در ادامه نتایج آزمونهای علیت بین سرمایه انسانی و رشد اقتصادی با نفت و همچنین سرمایه انسانی را با رشد اقتصادی بدون ارائه خواهد شد.
جدول 1:نتایج آزمونهای ریشه واحد و هم انباشتگی (به تصویر صفحه مراجعه شود) توجه:مقدار pp بحرانی برای رشد اقتصادی بدون نفت و رشد اقتصادی با نفت و سرمایه انسانی برابر 3/51 در سطح 01 درصد است.
سریهای زمانی متغیرهای سرمایه انسانی و رشد اقتصادی بدون نفت ساکن بوده و رشد اقتصادی با نفت نیز از یکبار تفاضلگیری ساکن میشود نتایج آزمونهای هم انباشتگی نیز هیچگونه هم انباشتگی بین متغیرها را تأیید نمیکند،لذا آزمون علیت هشیائو میتواند برقرار باشد."