خلاصه ماشینی:
"در فهم مضمون این جمله دو چیز مهم است: الف-مقصود از فاعل در جملههای"ظنوا"و"کذبوا"چه کسانی است؟ ب-سخنی که گمان شده است دروغ بوده چه سخنی است؟ اکنون به شرح دو مطلب میپردازیم: الف-در آیه مورد بحث یک اسم ظاهر به نام"الرسل"داریم و چهار ضمیر و از این چهار ضمیر دو ضمیر متصل است"ظنوا"و"کذبوا"و دو ضمیر منفصل یعنی"انهم" و"جاءهم"با توجه به متن آیه "حتی اذا استیئاس الرسل و ظنوا انهم قد کذبوا جاءهم نصرنا "باید مرجع ضمائر را یکی دانست و نمیتوان برخی را به"رسل"و برخی دیگر را به غیر آنها بازگردانید و هرنوع تفسیر که براساس تفکیک میان مرجع ضمائر باشد برخلاف ظاهر آیه است و تا دلیل قطعی در کار نباشد نمیتوان چنین خلاف ظاهری را مرتکب شد.
ب-با توجه به اینکه در ماقبل آیه سخن از گرفتاری اقوام تکذیبکننده و نیک فرجامی افراد پرهیزکار است و همچنین در ذیل همین آیه،گفتگو در نجات پیامبران و افراد با ایمان و نابودی مجرمان میباشد میتوان گفت سخنی که در معرض این قرار گرفته که دروغ باشد،مسئله مربوط به نصرت پیامبران و گروه با ایمان،و نابودی مخالفان است نه چیز دیگر اکنون با توجه به چنین ظاهری که آیه دارد،برخی از احتمالاتی را که مفسران2درباره آیه یادآور شدهاند متذکر میشویم: تفسیر نخست مقصود از جمله "و ظنوا انهم قد کذبوا" این است که پیامبران گمان کردند که حتی آن گروه اندک از افراد باایمان که به ظاهر به آنان ایمان آوردهاند نیز به پیامبران دروغ گفتهاند و به رسل الهی در مسیر دعوت خویش تنها و تنها هستند زیرا اقوام گمراه و (2)-احتمالاتی که مفسران گفتهاند بیش از سه احتمالی است که در اینجا مطرح کردیم و احتمالات مهم همینها است که در این بحث منعکس شدهاند."