چکیده:
در باب اول از این سلسله مقالهها،زیر عنوان«ابعاد و مشخصات علم تاریخ فقه»طی فصلهایی،از تعریف علم تاریخ فقه،از فقه و شریعت،از تاریخچهء علم تاریخ فقه و روشهای گوناگون تدوین این علم و کتابهای متنوع آن-البته همراه با نقادی و استفاده از روش مورد اخیار خودم-و از فوائد و ثمرات این علم برای فقها و دیگران و نیز از سیر اجمالی فقه و مصادر بیشمار علم تاریخ فقه بحث شده که برخی از آنها بیسابقه بود و در اینجا در باب دوم طی چند فصل از فقه و قانون در اسلام بحث میشود.
خلاصه ماشینی:
"اینک بدون نقل همهء آن بحثها و گفتگوها با الهام از آن بزرگان،مقدمات دیگری بر آن اضافه میکنیم تا وافی به آن هدف بوده باشد،بدین شرح: 1-هدف قانون الزاما منحصر به برقراری نظم و ممانعت از هرج و مرج نیست،بلکه علاوه بر آن،رعایت مزایا و اهداف ذیل شرط کمال و استحکام قانونست: اول،قانون باید جنبهء ارشاد و هدایت داشته،تکامل نفسانی و رشد عقلی و فکری بشر را در بر داشته باشد؛ دوم،سعادت انسان را در همهء شئون مادی و معنوی و اخلاقی و اجتماعی و جز آن تامین نماید؛ چهارم،قانون باید از اعمال هرگونه تبعیض در قلمرو خود برکنار باشد،به تعبیر دیگر جنبهء شخصی و جناحی نداشته باشد،بلکه مصالح و منافع کل جامعه را در نظر بگیرد؛ پنجم،در نظر مردم باید از احترام و تقدس خاصی برخوردار باشد تا از روی میل و رغبت،به اجرا درآید و مردم با جان و دل از آن اطاعت نمایند؛ ششم،پس با توجه به آنچه ذکر شد،قانون باید بر اساس ایمام استوار و از ایدئولوژی و زیربنای فکری و عقیدتی مایه گرفته،جنبه مکتبی داشته باشد و مردم آن را به عنوان یک مکتب پذیرفته باشند؛ هفتم،قانون باید از روی منتهای تفضل و عنایت و رحمت و وسعت نظر، وضع شود و هیچ گونه تنگنظری و اجحاف،در آن مشهود نباشد."