چکیده:
علامهء حلی-که با تألیفات گرانسنگ خود،ابتکارهای علمی شیخ طوسی را در زمینههای فقه تطبیقی مذاهب،فقه تطبیقی شیعه،فقه تفریعی و توسعهء علم اصول فقه،احیاء و بازسازی کرد-کتاب نهایة الوصول را بهعنوان دانشنامهء علم اصول فقه و جامع اقوال اصولیان متقدم و حاوی یافتههای متاخرین،تألیف کرده است.بیان اجمالی تاریخ اصول فقه شیعه تا علامه حلی،جایگاه علمی علامه،فهرست اجمالی مباحث نهایه،اسلوب تدوین،نظم علمی و انسجام منطقی موضوعات،نقل اقوال اصولیان شیعه و اهل سنت و ذکر دلایل ایشان،معرفی نسخههای خطی این کتاب گرانسنگ در کتابخانهها و روش تصحیح و تحقیق این کتاب،از مباحثی است که در این نوشتار به آن پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
"علامه حلی در کتاب نهایة الوصول الی علم الاصول،در مبحث اجتهاد و تقلید بحثی را تحت عنوان اجتهاد در زمان پیامبر اکرم(ص)مطرح کرده است برای توضیح بیشتر ر ک:نهاید الوصول الی علم الاصول،ص 974،سطر 21؛محمد ابراهیم جناتی؛ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی،صص 24-84؛شیخ طوسی:العدة فی اصول الفقه،تحقیق محمد رضا انصاری قمی،ج 1،صص 8-01؛دکتر علی حسن عبد القادر:نظرة عامة فی تاریخ الفقه الاسلامی،ص 15.
این ویژگی در این کتاب در چند شکل نمایان شده است: الف:روش بین و طرح نظرات مخالفین؛علامه در این کتاب ابتدا مسأله را مطرح میکند سپس اقوال مختلف را برمیشمارد و تلاش میکند هیچ قولی را فروگذار نکند،آنگاه دلایل محکم و قوی هر قول را بیان میکند و در موارد لزوم دلایل و نظریات را توجیه موضوعی یا مفهومی درجهت تقریب به ذهن و جایگزین شدن در ذهن یا تقریب به حق میکند،پساز آن به مناقشه و اشکال بر آنها میپردازد و نظر و دلایل قول خود را میآورد،و گاهی پساز نقل اقوال دربارهء آن موضوع،نظر خود را اعلام و دلایل خود را مطرح میکند و در پایان به ذکر دلایل مخالفین و رد آنها میپردازد: برای نمونه:الف:در مبحث نسخ حکم قبل از حضور وقت عمل به آن، چنین مینویسد: قد اختلف الناس فی ذلک فمنعه المعتزله و بعض اصحاب ابی حنیفه و ابو بکر الصیرفی من الشافعیة و ذهب الاشاعره و اکثر الشافعیة الی جوازه و الحق الاول لوجوه: الاول..."