خلاصه ماشینی:
"درحالیکه مرجعیت جهانی شیعه در این دوره به زعامت آیت الله سید ابو الحسن اصفهانی(وفات 1325 ق)در نجف مستقر بود،در داخل ایران به تدریج و با سیاست صبر و ثبات، سه چهرهی شاخص مذهبی در قم به عنوان مرجع تقلید مطرح شدند که عبارت بودند از: 1-آیت الله سید محمد حجت کوه کمرهای 2-آیت الله سید محمد تقی خوانساری 3-آیت الله آقا سید صدر الدین صدر مرحوم آیت الله سید محمد حجت(1310-1327 ق)،از شاگردان سید محمد کاظم طباطبایی یزدی و شریعت اصفهانی،سنتیترین آیات ثلاث بود و چون فرزند ارشد مرحوم حاج شیخ یعنی مرحوم حاج شیخ مرتضی حایری یزدی داماد ایشان بود،مراجعان قبلی حاج شیخ به ایشان مراجعه میکردند و در نتیجه،ایشان در بین روحانیون و طلاب حاضر در قم نفوذ بیشتری داشت.
باری،پس از مرگ حاج شیخ،روحانیت قم سه گزینه داشت و سه کار میتوانست کرد: 1-یا چهرهی برجستهیی مثل آیت الله بروجردی را علنا و رسما به عنوان اعلم ع لمای شیعه به عنوان جانشین آیت الله حایری بپذیرد و احیانا از او برای سرپرستی حوزه به آمدن به قم دعوت کند،و به وحدت مرجعیت برسد؛ 2-یا به تعدد و تکثر مراجع تقلید به سبک قبل از تأسیس حوزهی علمیهی قم تن در دهد که در هر ولایت و شهری و از جمله قم،اصفهان،مشهد،بروجرد،شیراز و حتی تهران مجتهد همان محل،مرجع مردم باشد؛یا 3-مرجعیت شیعه،شوراییشود و چند تن در شورای ویژهیی در (به تصویر صفحه مراجعه شود) حاج آقا حسین بروجردی قم به دریافت وجوهات و تقسیم آن بین طلاب و ادارهی امور مرجعیت بپردازند."