خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) نظریهء تکامل تطبیقی میان توریهای داروین و نظریات خواجه *مرضیه سلیمانی چارلز داروین(1882-1809)،دانشمند و زیستشناس انگلیسی،نویسندهء کتاب«اصل انواع»و بنیانگذار نظریهء معروف تکامل،تا به امروز مورد توجه بوده به گونهای که داروینیستهای کهن و نو-داروینیستهای جدید همواره مباحث نوینی را طرح کرده و علاوه بر هیاهو در عرصهء علوم طبیعی و زیستی،همچون گذشته قلمرو علوم اجتماعی، اخلاق و دین را نیز متأثر کردهاند.
اما طوسی بیشتر در قلمرو نظری فعالیت میکرد تا عملی و همانند سایر علمای مسلمان به استدلال قیاسی تمسک میجست و نه استنتاجی بعدها دانشمندان مسلمانی همچون ابوریحان بیرونی،ابن باجه و ابن طفیل کوشیدند این دیدگاه را توسعه دهند و خواجه آثار ایشان را مبنای فصلی از«اخلاق ناصری»قرار داد که در حقیقت پیش نمون تئوری لا مارک(1829-1744)در خصوص توارث و انطباق با محیط و نیز نظریهء اصل انواع داروین بود.
5 در خصوص انطباق و سازگاری جانداران با محیط،که مورد توجه و علاقهء شدید لا مارک بود،خواجه مشاهده کرد که ارگانیسمها جهت بقا همه از یک شیوه استفاده میکنند و نتیجه گرفت که اگر ساختار یک ارگانیسم با محیط زیست طبیعیاش سازگاری داشته باشد،آن ارگانیسم، اندامی کامل و به قاعده است داروین هم در یکی از دفترچههای یادداشت خود راجع به این موضوع مطالبی نوشته بود.
بستری که خواجه در آن بالیده بود مکررا بدو یادآور میشد که جهان مخلوق است و به خودی خود به وجود نیامده،6آسمانها،زمین و آن چه که بین آنها-از مخلوقات گوناگون- است،با برنامهای از پیش تنظیم شده و از سوی خالقی عاقل به وجود آمدهاند."