چکیده:
در این گفتوگو، آقای پایا، ضمن تاکید بر روشنفکری دینی و برتر دانستن آن نسبت به سایر نحلههای روشنفکری، معتقد است که روشنفکران روحانی، در حرکت نوگرایانه خود، رنگ و بوی روشنفکران دینی را اخذ کنند.
خلاصه ماشینی:
"از همان نخستین تلاشهای روشنفکرانی مانند یوسف خان مستشارالدوله که کتاب یک کلمه را تحریر کرد تا سازگاری احکام قرآن با قوانین مدرن حقوقی را نشان دهد (قوانینی که در فرانسه به کار گرفته شده بود و به قوانین ناپلئونی شهرت داشت)، تکاپوهای روحانی روشن ضمیر و بصیرت نظیر آخوند خراسانی که در جریان انقلاب مشروطیت با هشیاری کوشید جایگاه دین را در جهان مدرن و در حوزه امر سیاسی مشخص کند و از لغزیدن انقلابیون به دام افراط «مشروطهخواهی» یا تفریط «کنارگذاری کامل دین از حیطه تعاملات اجتماعی» جلوگیری کند، همچنین کوششهای مجدانه مرحوم مهندس بازرگان برای تدوین گفتمان معرفتی ـ فرهنگی گذار از جامعه روستایی به شهر مدرن، اقدامات گروهها و نهادهایی مانند «روشنفکران سوسیالیست»، «کانون نشر حقایق دینی در مشهد»، «حسینیه ارشاد» و چهره شاخص آن، مرحوم دکتر علی شریعتی، «روحانیت مبارز» و در رأس آنان، مرحوم استاد مطهری رحمهالله همراه با فعالیتهای روشنفکران دینی در دوران پس از انقلاب اسلامی، همگی نمونههای برجستهای از این واقعیت هستند.
از منفیترین آنها آلوده شدن شماری از نمایندگان به «دنیا» (درمعنای مذمومی که از این اصطلاح در فرهنگ دینی مستفاد میشود) و از مثبتترین آنها، ظهور نسل تازهای از روحانیون جوان است که مشفقانه میکوشند خود را با جهان مدرن آشنا سازند و این نکته را آموختهاند که عضویت آنان در صنف روحانی، موجب نمیشود در قیاس با دیگر شهروندان از درجه بالاتری از انسانیت برخوردار باشند، به عبارت دیگر آنان نیز با دیگر شهروندان از حیث انسان بودن تفاوتی ندارند و از آنان بینیاز نیستند و در تعامل سازنده با آنان است که میتوانند هم خود را از نظر فردی (در جنبههای اخلاقی و ارزشی و مربوط به فضیلتهای شخصی) رشد دهند و هم کارکرد نهادی را که در آن عضویت دارند، از حیث تأثیرگذاری مثبت در اجتماع بهبود بخشند."