چکیده:
روایات عرفه در منابع روایی فریقین، به ویژه منابع اهل سنت، از جمله روایاتی است که ارتباط مستقیمی با شأن و مکان نزول آیه اکمال دارد، به گونهای که وجود این دسته از روایات سبب شده است تا جمهور اهل سنت بر این باور باشند که آیه مذکور در سرزمین عرفه نازل شده است، نه در سرزمین غدیرخم که شیعه اعتقاد دارد. گرچه در منابع روایی هر دو گروه (شیعه و اهل سنت) روایاتی دیده میشود که نظر یکدیگر را تأیید میکند، اما نگاه دقیق و محققانه اقتضا میکند که هر یک از این روایات (عرفه و غدیرخم) به صورت مستقل و مجزا بحث و بررسی شود. این مقاله میکوشد تا از میان این دو گروه روایات، تنها روایات عرفه را مورد بحث و بررسی قرار دهد تا در نهایت دلالت آن روایات را نسبت به مکان و شأن نزول آیه اکمال روشن سازد. لذا در این مقاله سعی شده ابتدا تمام طرق روایات عرفه، از منابع روایی اهل سنت جمعآوری و سپس به نقد و بررسی آن پرداخته شود و در نهایت حجیت و یا عدم حجیت آن را اثبات کند.
خلاصه ماشینی:
"5 حدثنا أبو بکر بن أبی شیبة وأبو کریب واللفظ لأبی بکر قال حدثنا عبد الله بن إدریس عن أبیه عن قیس بن مسلم عن طارق بن شهاب قال قالت الیهود لعمر لو علینا معشر یهود نزلت هذه الآیة «الیوم أکملت لکم دینکم وأتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الإسلام دینا» نعلم الیوم الذی أنزلت فیه لاتخذنا ذلک الیوم عیدا قال فقال عمر فقد علمت الیوم الذی أنزلت فیه والساعة وأین رسول الله( حین نزلت نزلت لیلة جمع ونحن مع رسول الله( بعرفات (مسلم، 2005، 8: 238 (کتاب التفسیر باب قصة الاصحاب الاخدود).
دومین سؤالی که بر این دسته از روایات وارد است این است: خلیفه دوم از کجا و با تمسک به چه چیزی روز عرفه را روز عید اعلام کرده است؟ اگر خلیفه از پیش خود حکم کرده است که روز نزول آیه اکمال عید باشد، این امر روشن است که جز پیامبر( کس دیگری حق چنین کاری را ندارد و اگر از پیامبر( شنیده است، پس چرا نه او ونه غیر او، هیچ کسی از مسلمانان، آن را یادآور نشدهاند؟ چرا هیچ یک از اصحاب با اینکه در روز عرفه در اطراف پیامبر( بسیار بودند، آن را روایت نکردهاند؟ تازه آن مقدار از روایاتی هم که از عمر در مورد چنین عیدی نقل شده جای تأمل دارد، چرا که در تمام روایات عرفه که ما از اصحاب و تابعین نقل کردیم، هیچ کدام از آنها جز تابعین و ابن عباس به چنین عیدی اشاره نکردهاند همان گونه که تفصیل آن در نکته فوق ذکر شد البته آنچه از متن روایات عرفه و سیاق جمله آن مرد یهودی به دست میآید این است که چنین عیدی در زمان خلیفه دوم نیز معلوم نبوده و به عنوان یک عید در میان اصحاب شناخته نشده بوده است."