چکیده:
این نوشتار از دو بخش اصلی تشکیل شده است؛ بخش نخست، بررسی نظری رشته های دانشگاهی در جهان است. این بخش، به چیستی رشته های دانشگاهی، چگونگی پیدایی و تکوین آن ها، کارکردهای آغازین و سرانجام، و بحران های ناشی از تحول در کارکردهای رشته های دانشگاهی اختصاص دارد. بخش دوم، به بررسی وضعیت رشته های دانشگاهی در ایران می پردازد. به این منظور، درباره ی زمینه های تاریخی، اجتماعی پیدایی رشته در ایران و شباهت ها و تفاوت های آن با غرب، کارکردهای رشته و سرانجام، چالش های فراروی رشته در ایران بحث شده است. به طور خاص، در این نوشتار، به تحلیل مفهومی ـ نظری رشته در نظام دانشگاه از منظر مطالعات فرهنگی پرداخته ایم. از این رو، از منظر مطالعات فرهنگی و بینش جامعه شناسانه، سوالاتی درباره ی مفهوم رشته و مسائل مرتبط با آن طرح و تجزیه و تحلیل شده است. نوشتار حاضر با استناد به استدلال جو مورن ـ مبنی بر این که مطالعات فرهنگی بیش از آن که رشته باشد، رویکرد است و به ازای هر رشته، میان رشتگی و مطالعات فرهنگی وجود دارد ـ در نگاه به رشته و میان رشتگی از منظر مطالعات فرهنگی، نظر به این همانی این هردو اصطلاح دارد. بنابراین، گویی از منظر میان رشتگی (مطالعات فرهنگی) به میان رشتگی نگاه می کند و موضوع رشته ی دانشگاهی در جهان و ایران را پی می گیرد
خلاصه ماشینی:
"مجموع تفاوت های فوق نشان می دهد که در ایران ، شکل گیری نطفه ای به نام رشته و دانشگاه ، تحت تأثیر جامعه و فرهنگ نبوده است ، بلکه پدیده هایی نظیر این را دولت ها به وجود آورده اند.
1 در این مقطع تاریخی ، گرچه جامعه ی ایران تحولاتی را در نتیجه ی «انقلاب مشروطه » تجربه کرد (نظیر توسعه ی روابط ایران و غرب ، تأثیرات ناشی از وقوع انقلاب صنعتی، توسعه ی شهری تهران ، نزدیک شدن جمعیت ایران به مرز هفت میلیون نفر، افزایش جمعیت با سواد، رواج آموزش عمومی و متوسطه )، اما هنوز بلوغ و تحول اجتماعی چندان نبود که موجب تولد علوم جدید از بطن دانشگاه شود.
نتیجه و برآیند این تعامل ، رشد همه ی رشته ها خواهد بود، نظیر اتفاقی که در دانشگاه های غرب افتاد و نتیجه ی آن ، پیدایی حوزه هایی چون انسان شناسی تربیتی 1 و مطالعات فرهنگی آموزش علوم 2 ، و ظهور صدها رشته تازه با هویت میان رشتگی بود.
مشکل دیگر رشته در دانشگاه های ایران و کشورهایی نظیر ما این است که قدرت در این خصوص به کتاب رینگر، مونیکا، آموزش ، دین ، و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمه حقیقت خواه ، مهدی ، تهران : انتشارات ققنوس ، ١٣٨١ مراجعه شود."