چکیده:
سال هشتاد و دو، سال اول برنامه پیش گیری از اعتیاد که در سطح اجتماعات کوچک محله ها به اجرا درآمد، سال تجربه و تجربه آموزی بود. در مقاله حاضر نخست به بررسی تجربه فعالیت های مشارکتی در شهر پورتو آلگره (Porto Alegre) در جنوب برزیل که از تجارب زبان زد برنامه های مشارکت مردمی است، پرداخته خواهد شد؛ سپس تجربیات به دست آمده از مرحله آغاز اجرای برنامه در چهار محله صفاییه، حسن آباد، نعیم آباد، و مریم آباد در سطح شهر یزد و یک روستای دو هزار نفری به نام روستای نصر آباد از توابع شهرستان تفت، در جاده یزد ـ شیراز، معرفی و بررسی خواهد شد. در بررسی این پنج تجربه، پنج الگوی مشارکتی که ماحصل تعامل خودجوش شرایط با ایده برنامه بود، استخراج و در الگوی واحدی جمع بندی شد. در بعد اجرایی نیز متغیرهای انسانی مؤثر در اجرای این تجارب کارشناس مجری برنامه، رهبران محلی، تسهیل گران و مؤسسات غیر دولتی هم کار با برنامه ـ از دو بعد ثبات و توانایی تحلیل و بررسی شدند. ماحصل این تحلیل ها و جمع بندی نحوه اجرای برنامه در سال دوم، به معرفی الگوی عملیاتی انجامید که به نظر نگارنده نه تنها قابلیت اجرا در سطح محلات مختلف با فرهنگ های مختلف و در استان های مختلف را دارد، بلکه قابلیت استفاده در محیط های کار، مدارس و خانواده ها را نیز دارا است. در این الگوی عملیاتی جدید، جاده ارتقای سلامت، از تسهیل گران آغاز شده و به سازمان های مبتنی بر اجتماعات کوچک (Community-based Organization) ختم می شود. در این راه، به منظور ایجاد قابلیت توان مند سازی مردم علیه سوء مصرف مواد مخدر و وابستگی به آن، هم چنین دست یابی به هدف "ایجاد جنبش فراگیر اجتماعی علیه سوء مصرف مواد مخدر"، تسهیل گران یا گروه مرکزی اجرای برنامه، سازمان دهی مدون مشارکت مردم را با تکیه بر سنت های بومی و فرهنگی آن ها، حول مفاهیم خانه و زندگی و توان مندسازی اجتماعات کوچک را در پیش گرفتند؛ چرا که این طریق و توان مندسازی اجتماعی در این الگوی پیشنهادی را با قابلیت بازسازی هویت اجتماعی، بهبود سرحالی (Wellbeing) و آموزش مهارت های زندگی اجتماعی، را ممکن می سازد
خلاصه ماشینی:
"ورود این دیدگاه نوین به حوزهء پیشگیری از اعتیاد در کنار تأکید برنقش مشارکت مردم،توسعهء اجتماعی،سبک زندگی اعتیادی ونقش خاص سرحالی (Wellbeing) در سلامتی،باعث شد رویکرد مبتنی بر اجتماعات کوچک(اجتماع محور)و متکی بردانش روانشناسی سلامتی اجتماعات کوچک،زیربنای کلیهء برنامههای پیشگیری از اعتیاد و سرآغاز عصری نوین در ارائهء خدمات پیشگیری از اعتیاد قرار گیرد 1)تجربه برزیل شهر پورتو الگره،با یک میلون و سی صد هزار نفر جمعیت،مرکز یکی از ایالتهای جنوبی برزیل است.
به عبارتی در این تجربه وضعیت توسعهنیافتگی سالهای دههء هشتاد در کنار به قدرت رسیدن حزب کارگر عامل اجتماعی مناسبی برای محور قرار دادن یکی از مفاهیم پایهء فرهنگ و سنت مردم یعنی پول و امکانات رفاهی بود؛تجربهای که با شرایط مناسب اجتماعی(توسعهنیافتگی)و حمایت شورای شهر و حزب حاکم در بستری ساده و کاربردی چون جلسات گفتوگو-در طی 21 سال-به تدریج جای خود را در نظام مدیریت شهری باز کرد و به فرهنگ عمومی مردم تبدیل شد.
به عبارتی در الگوی جدید خانههای زندگی،پیشگیری اولیه از اعتیاد به جای انجام فعالیتهای پیشگیرانه معمول و تکراری،به سوی کاهش عوامل خطری چون رفع خستگی روانی اجتماعی و کنترل استرسورهای کوچک و مزمن مردم،و همچنین افزایش عوامل مافظی چون بازسازی هویت اجتماعی در قالب حضور مردم در سازمانهایی مبتنی بر اجتماعات کوچک،افزایش سرمایه اجتماعی با تقویت حس اعتماد عمومی با محور قرار دادن تلاش برای زندگی بهتر و تعامل سازنده با دولت،سوق یافت؛تغییر مسیری که نقش شوراهای رفاه اجتماعی کوچک،یعنی دقیقا به پیشگیری اولیه از اعتیاد معطوف کرد."