چکیده:
آنچه در پی میآید گزارشی است حاشیه گونه بر تاریخچهء تولید و قابلیتهای نرمافزارهای معجم الفاظ نور.در این مقال ابتدا گونههای مختلف معجمهای علوم اسلامی و تقدم معجمهای لفظی بر موضوعی مورد بحث قرار میگیرد.سپس ماهیت یک معجم لفظی و روشهای تولید آن و تفاوت معجمهای دستی و رایانهای بنیان میگردد.پس از آن به ویژگیهای مورد انتظار از یک معجم لفظی و رایانهای و ذکر نمونهای از آن یعنی معجم الفاظ قرآن کریم پرداخته میشود.آنگاه نوبت به تاریخچهء تولید نرمافزارهای معجم الفاظ نور میرسد و یکی از نقاط برجستهء آنکه ارائهء ویژگی بدیع و نوین در فشردهسازی اطلاعات در حد بسیار مطلوب است مورد اشاره قرار میگیرد.پس از بیان این ویژگی از زوایای مختلف،اندکی از طراحی میانجی کاربر برنامه و محتوای لوح فشردهء نور و میزان استقبال کاربران از آن و در نهایت چشمانداز آیندهء برنامه بیان میگردد.
خلاصه ماشینی:
زمینههایی که در طیّ دههء اخیر روی آنها کار شده است و افق روشنی برای توسعهء آنها در آینده انتظار میرود عبارتاند از: 1-1معجمهای لفظی:از آنجا که کارآیی رایانه در کار با پایگاههای اطلاعاتی و پردازش و مدیریت آنها، امری ثابت شده و مسلّم است،طبیعی است که سیستمهایی طراحی گردند که متن یک کتاب را کلمه به کلمه گرفته و امکاناتی را در اختیار بگذارند تا کاربر بتواند به عنوان نمونه،فهرست کلمات و موارد بروز هر یک در متن را ببیند یا آنکه در داخل متن، عبارت خاصی را جستجو نماید و کارهایی از این قبیل که از محدودهء الفاظ داخل آن متن-یا کتاب-خارج نیست.
3-با توجه به زمان کمی که برای تهیهء یک معجم الفاظ رایانهای مورد نیاز است، میتوان برای تعداد زیادی از منابع و کتابهای موجود چنین معجمهایی را تهیه کرد و در اختیار محققان قرار داد.
همانگونه که در زمان انجام کارها به صورت دستی،قرآن در مرکز توجه تهیهکنندگان معجمهای الفاظ قرار داشت و نمونههای بسیاری از آن عرضه شد، اکنون که رایانهها به کمک ما آمدهاند و مکانیزه کردن معجمهای لفظی در برنامهء کاری قرار گرفته است،باز هم این قرآن است که به عنوان گزینهء نخست گروههای تحقیقاتی مطرح میشود و سعی اکثر این گروهها آن است که اولین نسخههای معجم الفاظ خود را به جهت میمنت و تبرک،روی قرآن کریم عرضه نمایند.
لازم به ذکر است که در فهرست کلمات میتوان اعراب کلمه را در نظر *معجمهای لفظی رایانهای(در مقایسه با روشهای دستی دارای ویژگیهای عامّی چون دقت و قابلیّت اعتماد در حدّ بالا،ارائهء خدمات گسترده،قابلیت تعمیم فرآیند تهیه و تولید در زمینهء سایر کتب علوم اسلامی و سرانجام امکان ادغام مجموعههای مستقل و انتقال آنها به یک نرمافزار منسجم و واحد میباشند.