چکیده:
آدم(ع)در اسلام،اولین پیامبر برگزیدهی خدا،پدر بشریت و مسجود فرشتگان،به همراه همسرش،به واسطهی خطای ناشی از سرپیچی فرمان پروردگار که عاقبت بخشیده شد مقدر به خروج از بهشت و هبوط بر زمین میشوند.آثار به جای مانده در نگارگری اسلامی،اگرچه از تأثیرات متون غیر اسلامی و روایات غیر موثق مصون نمانده،ولی به روشنی،بیانگر جایگاه مقدس و ستودنی این زوج در باور و اعتقاد نگارگر مسلمان است.مقالهی حاضر به روایت آدم و حوا در نگارگری اسلامی پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
نگارگر به منظور تأکید بر جنبهی نه صرفا تزیینی بلکه تعلیمی و هدایتگری اثرش،نام شخصیتهای داستان را با قلم سرخرنگ ذکر نموده است(تصویر شماره 1) سجده فرشتگان بر آدم و حوا در بهشت فالنامه منسوب به امام جعفر صادق(ع) قزوین یا تبریز،حدود 957 هـ/1550 م آدم و حوا با شعلههای حجیم نور به دور سر ملبس به لباسهای مجلل در باغ پرگل و مصفای بهشت،بر تخت نشسته و فرشتگان زیادی در حالت سجود،احترام و خدمتگزاری اطراف ایشان را احاطه کردهاند.
سه فرشته در سمت راست در حال سجده،دو فرشته (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 3-آدم و فرشتگان،(احتما)نسخهی قصص الانبیاء نیشابوری،حدود 5977،گواش و طلا بر روی کاغذ،5/20-9/10 سانتیمتر،موزهی لوور،پاریس.
آدم با چهرهی عبوس،روی به طرف حوا گردانده با انگشتان سبابهی دو دستش به نشانهی اتهام به او اشاره میکند و حوّا نیز در مقابل با دست راست گردن طاووس را نگه داشته و دست دیگرش را گویی در پشت خود پنهان نموده است.
(تصویر شماره 6) (به تصویر صفحه مراجعه شود)تصویر 6-رانده شدن آدم و حوا از بهشت،فالنامه،منسوب به امام جعفر صادق(ع،،تبریز یا قزوین،حدود 5985/1550 م آدم و حوّا به همراه فرزندان دوقلویشان زبده التواریخ،لقمان آشوری، 5970/1562 م این نسخه که برای سلطان مراد سوّم از فرمانروایان عثمانی تهیه شده دارای چهل نگاره،اثر لقمان آشوری است که 23 نگاره از آن به داستان پیامبران اختصاص دارد و با تصویر آدم و حوّا به همراه فرزندانشان-که طبق متن همه دوقلو هستند-آغاز میگردد.