چکیده:
بدون تردید اسلام اهمیت زیادی برای فراگیری و به کاربستن علوم و فنون قائل است.
از طرفی یادگیری و استفاده از فنونی چون سحر، جادو، عرافی و کهانت مورد نهی قرار
گرفته است. ظواهر برخی نصوص چنان مینماید که از نجوم هم نهی شده باشد اما با
دقت در معنی و مفهوم کلمه نجوم و بررسی نصوص وارده در این زمینه، در مییابیم که
تنها آن بخش از نجوم (احکام نجوم) مورد نهی واقع شده که مشابه سحر، جادو، عرافی و
کهانت باشد. بنابراین علم نجوم امروزی که بر مبنای مشاهدات واقعی و محاسبات دقیق
شکل گرفته میتواند در امور شرعی مثل استخراج اوقات شرعی و جهت یابی قبله مورد
استفاده قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"کسانی که به این دسته نصوص استناد میکنند، معتقدند که بعد از کامل شدن دین، نوآوری و حق انتخاب در امور دینی صحیح نیست (جزائری، 49)، بنابراین چون در زمان پیامبر صلیاللهعلیهوسلم از علم نجوم در امور دینی استفاده نمیشده، به کارگیری آن بدعت و حرام است.
یعنی آنچه علم احکام [ نجوم ] نامیده میشود که حکم آن عدم صحت آن است و اگر با آن ادعای جزم و قطع کنند کافر میشوند اما صرف حساب، مثل ظهور هلال در فلان روز و وقوع خسوف در فلان شب، داخل در نهی مذکور نیست چون تعیین اوقات نماز و جهت قبله به وسیله آن جایز است.
از مجموع مطالب ذکر شده میتوان نتیجه گرفت که در نصوص قرآن و سنت و اقوال بزرگان دین، نه تنها با فراگیری علم هیأت (یا نجوم به معنی امروزی آن) مخالفتی نشده بلکه فراگرفتن و به کار بستن آن نیز مورد توجه قرار گرفته است.
ثالثا به فرض صحیح بودن حدیث مزبور، بنابر دلایلی که عنوان شد، تنها آن بخش از نجوم که مشابه سحر و کهانت و عرافی است یعنی احکام نجوم مورد نهی واقع شده و به همین سبب اکثر قریب به اتفاق (2) دانشمندان مسلمان استفاده از محاسبات نجومی را در یافتن قبله و تعیین اوقات نمازها جایز دانسته (قرافی، 2/298؛ الزرقاء، ص 164؛ الحکیم، 8/464؛ النجفی، 6/201؛ جزائری، ص 52)، و یا حداقل ______________________________ 1."