راز هبوط اجتماعی در تخته سیاه تاریخ مقاله

"بنی‌اسرائیل پس از خروج از مصر و مدتی بیابان‌گردی راه صعود را می‌پیمودند یعنی به تدریج آلودگی‌هایی که جسم و روحشان را فراگرفته بود از بین می‌رفت و آثار شوم ذلت و زبونی از آنها رخت برمی‌بست و قوای روحی و جسمیشان برومند می‌شد و برای تشکیل جامعه نیرومندی آماده می‌شدند ولی میل به تنوع در زندگی که در اجتماع شهرنشینی حاصل می‌شود آنها را در مسیر هبوط انداخت. چون انسان به تلون و تجمل زندگی شهری مبتلا شد جسم و روحش باهم هبوط می‌کند و ساقط می‌شود به همین علت موسی(ع) با تأثیر و خشم خاصی که اثر مواجه‌شدن با مردم سفیه شکم‌خواره و عاقبت‌نیندیش بود به آنها گفت در عجبم از این‌که نمی‌فهمید! اقوام و ملل هم که پی‌درپی بر صفحه طبیعت آشکار می‌شوند مانند همان ارقام و حروف، عقل عمومی را کامل می‌کنند و ملت‌های بعد کامل‌تر از گذشتگان می‌شوند و هر ملتی که در اوضاع و احوال گذشتگان دقیق‌تر شد و اسرار هبوط و صعود را از گذشتگان عبرت گرفت عقل و رشدش کامل‌تر می‌شود و بهتر می‌تواند خود را با محیط بزرگ جهان و زندگی تطبیق دهد."