خلاصه ماشینی:
"غالبا چنین گفته شده که میرزا ملکم خان،طراح و رهبر حقیقی انجمن میباشد اما این سخن در مورد میرزا یعقوب خان بیشتر صدق میکند زیرا وی در تحرک بخشیدن به سازمان منسوب به خود نقش مهمتری داشت.
»فاقد تاریخ است اما این را میدانیم که بعد از تبعید میرزا یعقوب خان در 1861 م.
میرزا یعقوب خان در انتقاد خود از درباریان بهویژه به فساد آنها حمله ور ناصر الدین شاه قاجار میشود:«رشوهخواری،سرکوب رعیت، تعارفگیری،تقاضای پیشکش و ایجاد«درآمد» کار اصلی طبقهء اشراف ایرانی است که با شیر اندرون شده با جان بدر شود».
بعد از آن میرزا یوسف خان مستشار الدوله، دوست میرزا یعقوب خان در[رسالهء]«یک کلمه» خود(1871 م/1288 هـ)استدلال نمود که برقراری یک قانون مکتوب،مهمترین گام برای پیشرفت ایران خواهد بود.
انتقاد او از آزادی زنان اروپائی بیشتر با نظرات روشنفکران محافظهکار همخوانی دارد از این نمونه علی بخش میرزای قاجار در میزان الملل(1887 م/1304هـ)از قوانین اسلامی در مورد عدم حضور زنان در مجلس مردان ستایش کرده استدلال میکند«فساد و دوئلهای مسلحانه که در اروپا روی میدهد به این دلیل است که زنان خود را به حجاب نمیپوشانند»25در همین زمان از سوی دیگر لیبرالهای تندرو ایرانی چون فتحعلی آخوندزاده از قوانین اسلامی و سنتهایی که در مورد زنان اعمال میشد انتقاد مینمودند.
»گواه متقدمی است بر نفوذ علائق عملگرایانه ( Praymatic )در میان اصلاحگران ایرانی قرن نوزدهم و رویکرد به اندیشههای غربی27 (این نوشته برخورد گزینشی میرزا یعقوب خان با اصول لیبرالیسم را شرح میدهد درهمانحال که از دموکراسی دفاع میکند و فشار مذهبی را تقبیح مینماید،از تبعیض علیه زنان نیز حمایت میکند."