چکیده:
تصرف نسبتا آسان اصفهان به وسیلهی محمود افغان و کسب ثروت انبوه صفویه به دست افغانها،انها را واداشت تا به تصرف نواحی دیگر ایران بپردازند.به همین خاطر،محمود افغان در سال 6311 ه ق برای سرکوب مخالفان خود دست به یک لشکرکشی در منطقه کوه گیلویه زد که نهایتا منجر به محاصرهی شهر بهبهان شد.بهبهان در آن زمان شهر کوچکی در دامنهی رشته کوههای زاگرس و دارای حصار و دیوار مستحکم با مردمانی مقاوم و صبور بود.محمود برای تصرف بهبهان 63 روز تمام این شهر را محاصره کرد و با ابزارها و شیوههای مختلف،با زور و خدعه تلاش کرد وارد این شهر شود.اما ساکنان شهر سرسختانه در مقابل افغانها مقاومت کردند.البته هوای زمستانی و بارش بیامان باران هم همچون امداد الهی به کمک اهالی بهبهان آمد و سرانجام افغانها بعد از پنج یورش بینتیجه،با دادن تلفات فراوان،دست به محاصره کشیدند و به اصفهان برگشتند،که البته این سرآغازی برای شکست افغانها در چند سال بعد بود.بعد لشکرکشی محمود افغان،منطقه کوه گیلویه و بهبهان شاهد ظهور یک مدعی جدید سلطنت به نام صفی میرزا بود.وقوع این حوادث یک دورهی هرج و مرج و ناامنی و نابسامانی اقتصادی در این منطقه ایجاد کرد.در سال 2411 ه ق با لشکرکشی نادر برای سرکوب یاغیان بر حجم خرابیهای این سرزمین افزوده شد.همهی این جریانات به وسیلهی یک مورخ و ادیب گمنام در شهر بهبهان به نام میرزا عبد النبی شیخ الاسلام منشی بهبهانی در همان زمان ثبت و ضبط شده بود.چاپ کتاب بدایع الأخبار شخص نام برده،مطمئنا میتواند کمک فراوانی به صفویپژوهان تاریخ ایران باشد.
خلاصه ماشینی:
"*بدایع الأخبار(قوایع بهبهان در زمان حملهی محمود افغان)
به وسیلهی یک مورخ و ادیب گمنام در شهر بهبهان به نام میرزا عبد النبی
این وقایع حملهی محمود افغان به کوه گیلویه و به ویژه محاصرهی 63
ساکن بود و از نزدیک شاهد و ناظر رویدادهای این جنگ بوده است.
باز میرزا عبد النبی حاضر و ناظر حوادث بوده است.
شیخوخیت ملی بهبهان در حمله افغانها بر عهدهی میرزا عبد النبی بوده
میتوان معرفی کرد:میرزا عبد النبی شیخ الاسلام بهبهانی(زنده در 2411 ه
معروف بود،آخرین شیخ الاسلام بهبهان در این خاندان است.
دیگر کتاب به جهت ذکر اسامی والیان منطقه کوه گیلویه و بهبهان و
2-حمله محمود افغان به بهبهان و گزارش نویسنده دربارهی مقاومت
میرزا عبد النبی انگیزه محمود افغان از حمله به اصفهان و سقوط صفویه را
از مواردی که برای عبد النبی منشی حائز اهمیت بوده و در این گزارش آن
محمود سپاه خود را اطراف دیوار حصار بهبهان آرایش داد:«آن شاه
منشی بهبهانی نقش زعامت مردم شهر را بر عهده داشته است.
با وجود آنکه میرزا عبد النبی در همه جای کتاب خود مدت محاصرهی
از موارد مهمی که میرزا عبد النبی منشی بهبهانی در کتاب بدایع الأخبار
(همان،ص 18)لشکرکشی نادر به کوه گیلویه و بهبهان
آخرین مطلبی که میرزا عبد النبی منشی بهبهانی در کتاب خود آورده،
ذکر لشکرکشی نادر به کوه گیلویه و بهبهان است،که آن را تحت عنوان:
افشار،روی هم رفته کتاب بدایع الأخبار یکی از مهمترین منابع این دوره،
7-شیخ الأسلام بهبهانی،میرزا عبد النبی،9831،بدایع الأخبار(وقایع بهبهان در زمان حمله"