چکیده:
یکی از اصولی که قریب به اتفاق محققان مسلمان آن را رکن و پشتوانهی حکومت اسلامی دانستهاند، اصل شورا است. قرآن در مواردی به این اصل مهمّ امر کرده و اهمیّت آن را یادآور گشته است. پیامبر بزرگ اسلام، از این اصل به خوبی بهره جست و از سیرهی مدیریّتی آن حضرت به خوبی بر میآید که شورا و فرهنگ مشورت پذیری، در همهی عرصههای زندگی فردی و اجتماعی نقش بسیار مهمّی دارد. متفکّران مسلمان با الهام از قرآن و روایات نبوی تحقیقات گستردهای برای روشن کردن ابعاد و زوایای گوناگون این اصل، انجام دادهاند.
امام خمینی(ره) در حوزه های مختلف تصمیم گیری و اجرای امور حکومتی ملاک را آرای مردم میدانست؛ بر این اساس، در قانون اساسی جمهوری اسلامی فرصت های مختلف و متعدّدی برای حضور فعّال مردم در عرصه های تصمیم گیری منظور گردیده است. مقام معظم رهبری نیز در موارد گوناگون بر جنبه مردمی بودن نظام و لزوم مشارکت فعّال مردم در صحنه های مختلف تصمیم گیری تاکید ورزیدهاند. از اندیشمندان اهل سنّت سید قطب مشورت را اصل سوّم و یکی از اصول زندگی اسلامی میداند و محمد رشیدرضا صاحب تفسیر مهم المنار، مشورت را قاعدهی اساسی حکومت شمرده است. اصولا در فلسفه سیاسی اسلام شورا و هم اندیشی جایگاه مهمّی دارد؛ بر این اساس، زمینه رشد توام با احساس مسوولیت در آحاد جامعه اسلامی فراهم میگردد.
As nearly all men of Islamic deep thought have said, one of the most effective principle for supporting an Islamic government is considered to be consultation. The holey Quran has mentioned the problem for several times and led people to use it in their individual and social life. The Greatest Prophet has used this principle well and when reading his biography one understands apparently that he has used consultation in different fields and has tried to prepare an appropriate culture in community for using it in individual and social life.
Muslim scholars have brought the important and essential need for consultation into consideration in detail; Imam Khomeini has paid much attention to it and regarded it to be vital for Islamic government; therefore many opportunities have been prepared for the presence of people in politico-social activities. And so is the opinion of Ayatollah Khameneyi our present leader. Seyyed Qotb has known consultation one of the most necessary needs for human life. The author of al-Monar viewed it as essential rule for government. One can argue that in the political philosophy of Islam, the most importance has been given to the presence of people in governmental activities; in such a manner they would feel responsibility for their activities.
خلاصه ماشینی:
</H2> شیوهی مدیریتی پیامبراعظم(ص)، پیامبراعظم(ص) و هماندیشی، مشورت و مدیریت دینی، سیرهینبوی مقدمه با دقت در آیات قرآن کریم و همچنین روایات معصومین(ع) و خصوصا سیره و روایات پیامبر اعظم(ص) انسان به خوبی به این نکته پی میبرد که بحث شور و مشورت از اصول مهم اسلامی در تصمیم گیری های فردی و اجتماعی است.
در این آیه شریفه خداوند سبحان با صراحت به پیامبر اعظم(ص) میفرماید که: با مؤمنان و مسلمانان در امور مختلف مشورت کن؛ بحثهای مختلفی دربارهی این آیه مطرح است: 1ـ گفته میشود این آیه پس از جنگ احد نازل شد؛ آنگاه که پیامبر اعظم(ص) با مشورت اصحاب در کوههای احد به مقابله مشرکان رفت (تفسیر قمی، 101؛ تاریخ یعقوبی، 1، 406) و با آنان درگیر شد.
ج) گفته میشود در این جنگ نیز مانند جنگ احد درباره اینکه آیا در شهر بمانند و دفاع کنند و یا بیرون از شهر بروند، مشورت گردید که در نهایت تصمیم گرفته شد در شهر بمانند و از شهر و مسلمانان و در حقیقت از موجودیت اسلام دفاع کنند که خداوند کمک کرد و پیروزی مهم و چشمگیری برای مسلمانان خصوصا پس از کشته شدن عمر بن عبدود به دست علی(ع) به وجود آمد.
اما پیامبر اعظم(ص) رئیس حکومت اسلامی نیز هست و از این منظر به عنوان یک حاکم اسلامی که بهترین و پاکترین دولت در تاریخ را به منصهی ظهور رسانده است، به مشورت با اصحاب خویش اهمیت میداد و آراء آنان را در تصمیم سازیهای حکومت خود دخیل میکرد و بدین ترتیب، هم امر حکومت روانتر انجام میشد و هم اصحاب احساس میکردند که به آنها شخصیت داده شده و توانستهاند در ادارهی امور دخالتی داشته باشند.