چکیده:
اشتراک اسمی«خیثمة بن عبد الرحمن جعفی»بهعنوان یکی از اصحاب مشهور و مورد اعتماد امام باقر(ع)و امام صادق(ع)،با دو نفر از افراد همنام دیگر،موجب گردیده تا ضمن رخ دادن اشتباه در تشخیص هویت رجالی«خیثمه»،در تعیین وثاقت و نقد شخصیت رجالی او نیز مشکلاتی برای رجالشناسان پیش آید.از آنجا که در منابع رجالی امامیه و اهل تسنن،به صورتهای مختلف از«خیثمه»و جایگاه روایی او سخن به میان آمده،این مطالعه در نظر دارد،بعد از تشخیص و تمیز«خیثمه»از افراد همنام،با پژوهشی تطبیقی در منابع رجالی فریقین و استفاده از روشهای نقد متن و سند،به بررسی وثاقت وی بپردازد تا از این طریق،به شناخت و تحلیلی نزدیک به واقع درمورد یکی از راویان احادیث مهم اعتقادی اهل بیت(ع)،دست یابد.
خلاصه ماشینی:
"(نجاشی،6141 ق،ص /881موحدابطحی،7141 ق،ج 4،ص /861وحید بهبهانی،[بیتا]،ص 861) در مقابل،گروه دیگری از رجالشناسان این مطلب را رد کرده و ابراز داشتهاند که نه تنها«خیثمة بن عبد الرحمن»روایتی از عبد الله بن مسعود نقل نکرده(ابن حجر،4041 ق، ج 3،ص /871بحر العلوم،3631 ش،ج 1،صص 463-663)،بلکه اصلا او را ندیده است.
(خوئی،3141 ق،ج 8،ص 68) 7-1-1-نقدی بر کلام«نجاشی» در یادکرد نجاشی از خیثمه،ذکر این نکته که مورد اعتراض علامه شوشتری و آیت الله خوئی نیز واقع شده،حائر اهمیت است و آن اینکه وقتی نجاشی بهعنوان خیثمه میرسد،میگوید:من فردی بهجز این خیثمه را که صاحب کتاب بوده و کتابش مورد روایت محمد بن عیسی اشعری قرار گرفته است،نمیشناسم،ولی خود او هنگام شرح حال بسطام بن حصین،به خیثمة بن عبد الرحمن،اشاره کرده و از موقعیت رجالی او سخن میگوید(نجاشی،6141 ق،ص 451 و صص 011-111)؛علاوه بر اینکه نجاشی، تحت عنوان بسطام بن حصین،از«خیثمة بن عبد الرحمن»بهعنوان یکی از محدثان روایات صادقین(علیهما السلام)،نام برده بود،در حالی که در معرفی«خیثمه»او را در شمار طرق روایی محمد بن عیسی،که از اصحاب امام رضا(ع)و امام جواد(ع)است، معرفی میکند.
(خوئی،3141 ق،ج 8،ص 58) نتیجهء آنچه گفته شد این است که اولا،نقد مطرح شده از سوی علامه شوشتری و آیت الله خویی بر نجاشی وارد گردیده و ثانیا،به اختلاف نظر نجاشی در یادکرد از یک شخصیت بهنام«خیثمة بن عبد الرحمن جعفی»،برمیگردد که در دو جا از کتاب رجال خویش به او اشاره کرده است:در قسمت اول،ذیل معرفی بسطام بن حصین به معرفی خیثمة بن عبد الرحمن میپردازد و در قسمت دوم میگوید:فردی بهجز این خیثمه را که صاحب کتاب است نمیشناسم؛ضمن اینکه اصلا این شخصیات با معرفی نجاشی،در منابع رجالی نیامده است."