چکیده:
در چند سال اخیر غالب پژوهشها در زمینهء دیوان حافظ،در خصوص دستنویسهای دیوان اوست و بحث و بررسی در مبانی هنر او به مراتب کمتر از تحقیق و بررسی نسخ خطی مربوط به اوست.حافظ و فردوسی در بین شاعران زبان فارسی بیشترین حجم تحقیقات مربوط به نسخه شناسی را به خود اختصاص دادهاند که چرایی این موضوع خود میتواند موضوع پژوهشی جداگانه و مفصل باشد.همین اختلاف بین نسخهها باعث شده تا محققان و حافظ پژوهان معاصر همیشه به دنبال یافتن نسخهای برتر و کهنتر از دیوان حافظ باشند تا براساس آن اقدام به ارائهء تصحیح و چاپی بهتر از دیوان حافظ کنند.در همین راستا چندی پیش دو تن از محققان تاجیک اقدام به چاپ نسخهای از غزلیات حافظ کردند که در«مجموعهء 555 دوشنبه»کتابت شده است.این مقاله ضمن معرفی نسخهء چاپی این غزلیات و نقد اجمالی آن،فهرستوار به بررسی حضور اشعار حافظ در منابع کهن و نیز نسخههای موجود دیوان وی،به ویژه قبل از سال 807 ق،پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به تصویر بخشهایی از مجموعه که دیوان حافظ نیز در حاشیهء آن کتابت شده،و چند صفحهء آن نیز در اختیار راقم سطور است،6سه غزل حافظ در صفحات 54 الف تا 64 ب مندرج است و در کنار همین غزلیات نیز تاریخ 708 به وضوح دیده میشود.
در صفحهء 41 اشاره کردهاند که استاد نیساری در چاپ خود از دیوان حافظ از دو بیت ای پادشاه صورت و معنی که مثل تو نادیده هیچ دیده و نشنیده هیچ گوش چندان بمان که خرقهء ازرق کند قبول بخت جوانت از فلک پیر ژنده پوش صرفنظر کردهاند؛در حالی که استاد نیساری عین این دو بیت را در دفتر دگرسانیها آورده است(نیساری 5831:859/2)و دانسته نیست چرا مصححان چنین اظهار نظری کردهاند.
از دیگر مواردی که میتوان اشاره کرد،این است که مصححان جملات و عباراتی را که در آغاز برخی غزلها آمده است حذف کردهاند،ولی با توجه به اینکه این چاپ از روی تک نسخه تصحیح شده و هدف معرفی نسخهء مشخصی بوده است،بهتر میبود که همهء جزئیات مندرج در متن ذکر میشد؛عباراتی نظر«للمولی السعید شمس الدین محمد حافظ تغمده الله»(54 الف)،یا«لمولانا شمس المله و الدین محمد حافظ رحمه الله»(631 ب)و...
به نظر راقم این سطور شاید یک دلیل دیگر بتوان بدانها افزود و آن اینکه،در مورد متونی مانند دیوان حافظ و یا شاهنامهء فردوسی که به لحاظ وجود نسخههای متعدد، تصحیحها و اظهار نظرهای مختلفی نیز در زمینهء چاپ متن آنها وجود دارد،چاپ نسخه برگردان نسخهای که کم و بیش دارای اهمیت تاریخی باشد،میتواند به تصحیح هر چه بهتر متن کمک کند."