چکیده:
برای اولویتبندی تالابهای کشور برپایه موقعیت ارزشی یا منزلت1آنها،75 تالاب حائز اهمیت کشور مشتملبر 63 تالاب ثبت شده در دانشنامه تالابهای خاورمیانه،با استفاده از معیارهای پنجگانه پرندگان،ماهیان،عوامل تهدیدکننده،مسائل اقتصادی- اجتماعی و موقعیتی حفاظتی آنها مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند.ارزیابی تالابهای مورد بحث،براساس ضوابط هریک از معیارهای پنجگانه فوق صورت پذیرفت و هر تالاب با توجه به حضور یا عدم حضور ضوابط تعیینشده برای معیارهای موردنظر و درجه شدت آنها،امتیازی از صفر تا پنج را به خود اختصاص داده است. هریک از تالابها بنا به فراخور ارزشهای چندگانه خود امتیاز مشخصی را کسب نموده و به این ترتیب جایگاه و منزلت آنها در مجموعه تالابهای ارزیابیشده معین گردید.با توجه به جمع امتیازهای هر تالاب برحسب معیارهای یادشده 13 تالاب نخست بر حسب منزلت به قرار زیر تعیین گردیدند:
1-هور العظیم
2-میانکاله،خلیج گرگان و لپوی زاغمرز
3-شادگان
4-حله
5-انزلی
6-دشت ارژن و پریشان
7-هامون پوزک
8-چغاخور
9-دلتای رودموند
10-هامون صابری هیرمند
11-خورخوران
12-گندمان
13-ارومیه
ردهبندی فوق،توان و قابلیتهای بالقوه تالابها را بدون در نظر گرفتن محدودیتها،الزامات و شرایط سازمانهای ذیربط در طرح مدیریت نشان میدهد.با وارد کردن نظرهای کارشناس ناظر بین المللی مبنیبر انتخاب یک تالاب از هر منطقه جغرافیایی کشور و اولویت بخشیدن به تالابهای منحصر به فرد و نیز در نظر گرفتن معیارهای تسهیلات محیط زیستی جهانی(تالاب از لحاظ تنوع زیستی دارای اهمیت بین المللی باشد،تنوع زیستی تالاب در معرض تعدید باشد،عوامل تهدیدکننده تالاب قابل حل باشد)و با توجه به عوامل محدودکننده از قبیل موقعیت مرزی تالابها،آرایش جدیدی از تالابها به دست میآید که بیانگر شرایط و توانایی آنها برمبنای عوامل ذکرشده و توان بالفعل آنها در برخورداری از طرح مدیریت میباشند.با توجه به مراتب فوق،انتخاب نهایی چهار تالاب به قرار زیر صورت پذیرفت.
1-میانکاله،خلیج گرگان و لپوی زاغمرز
2-دشت ارژن و پریشان
3-خورخوران
4-ارومیه
خلاصه ماشینی:
"با وارد کردن نظرهای کارشناس ناظر بین المللی مبنیبر انتخاب یک تالاب از هر منطقه جغرافیایی کشور و اولویت بخشیدن به تالابهای منحصر به فرد و نیز در نظر گرفتن معیارهای تسهیلات محیط زیستی جهانی(تالاب از لحاظ تنوع زیستی دارای اهمیت بین المللی باشد،تنوع زیستی تالاب در معرض تعدید باشد،عوامل تهدیدکننده تالاب قابل حل باشد)و با توجه به عوامل محدودکننده از قبیل موقعیت مرزی تالابها،آرایش جدیدی از تالابها به دست میآید که بیانگر شرایط و توانایی آنها برمبنای عوامل ذکرشده و توان بالفعل آنها در برخورداری از طرح مدیریت میباشند.
حذف این تالابها آرایش جدیدی از آنها را به دست میدهد که به قرار زیر است: 1-میانکاله 2-شادگان 3-دلتای رود حله 4-انزلی 5-دشت ارژن و پریشان 6-چغاخور 7-دلتای رودموند 8-خورخوران 9-گندمان 10-ارومیه ب-موقعیت دو تالاب انزلی و شادگان با وجود برخورداری از برتری بالا و با توجه به مشکلات بیشمار و دیرپای خود،وارد کردن معیارهای تسهیلات محیط زیستی (Cosslett, 2000) ، مبنیبر موارد زیر،موقعیت دو تالاب انزلی و شادگان را با وجود برخورداری از برتری بالا و با توجه به مشکلات بیشمار و دیرپای خود در جدول ردهبندی متزلزل میکند: 1-اهمیت بین المللی به لحاظ تنوع زیستی، 2-در معرض تهدید بودن تنوع زیستی، 3-قابل بودن عوامل تهدیدکننده با توجه به اینکه اجرای طرح مدیریت یکپارچه نخستینبار است که به تجربه کشیده میشود هر نوع عاملی که درجه امکانپذیری و تحقق اجرای طرح مدیریت را کاهش دهد و عدم قطعیت این تجربه را افزایش دهد باید مورد توجه قرار گرفته و در انتخاب تالاب منظور شود."