چکیده:
نویسنده پس از بیان تفاوت دیدگاه ها راجع به مفهوم تاویل ، به بررسی معنای آن از دیدگاه قران پرداخته در این راستا آیاتی را که واژه تاویل در آن به کار رفته یک به یک مورد بحث قرار داده است و از مجموعه بررسی ها به این نتیجه می رسد که دیدگاه علامه طباطبایی راجع به تاویل با مدلول آیات سازگارتر از سایر نظریات است . بنابراین تاویل عبارت است از آن حقیقتی که مرجع و اصل شی است و نسبتش با آن نسبت طولی در قوس صعودی یا نزولی است . در پایان به نقد استاد معرفت بر نظریه علامه طباطبایی راجع به تاویل پرداخته و از آن پاسخ داده است
خلاصه ماشینی:
"در دیگر موارد استعمال واژه «تأویل» در این سوره نیز سخن از تعبیر خواب است: «و یعلمک من تأویل الأحادیث»، آیه6، «و لنعلمه من تأویل الأحادیث»(آیه21) و «علمتنی من تأویل الأحادیث»(آیه101) بنابراین واژه تأویل در تمام مواردی که در سوره یوسف به کار رفته مربوط به رویدادهایی است که رؤیا به آن بازگشت می کند، و آنچه در خارج اتفاق می افتد همان چیزی است که شخص خوابیده در صورت مثالی متناسب با آن در خواب دیده است؛ یعنی چنین نیست که درخارج عین همان چیزی واقع شود که وی در خواب می بیند؛ مثل سجده خورشید و ماه و ستارگان برای حضرت یوسف، بلکه آنچه که در خواب دیده است صورت مثالی آن چیزی است که در خارج تحقق یافته یا محقق خواهد شد، و این بیانگر آن است که نسبت تأویل به ذی التأویل مانند نسبت معنی به آن صورتی که با آن در خارج ظاهر می شود و نسبت حقیقت متمثل در خارج به آن مثالی که با آن تمثل یافته می باشد ـ چنان که در جریان خواب ذکر شد ـ و یا مانند نسبت مثل است به ممثل.
نکته دیگری که نسبت به مسأله تأویل از آیه 7 سوره آل عمران به دست می آید این است که دراین کریمه پس از ذکر این مطلب که اهل زیغ به قصد فتنه جویی در پی آیات متشابه هستند، بیان می کند که با این کار در فکر رسیدن به تأویل آیات متشابه یا قرآن ـ به بیانی که گذشت ـ هستند و بدیهی است در صورتی که آنچه آنان به آن رسیده اند تأویل حقیقی باشد دیگر مذموم نخواهد بود، حال آنکه این کار آنها نکوهش شده است؛ یعنی آنها می خواهند با رسیدن به تأویل حقیقی آیات، تغییر آن و ارائه مطلبی باطل به عنوان تأویل آنها مرادشان را تغییر دهند، و این مسئله بیانگر آن است که در صورت بروز تغییر در تأویل آیات ـ آن حقایق خارجی که آیات مستند به آنها هستند ـ مضامین آیات نیز دگرگون خواهد شد."