چکیده:
آفرینش انسان از جمله مباحث مورد توجه اهل فکر و اندیشه از گذشتههای دور بوده است. در دو قرن اخیر با طرح فرضیۀ داروین مبنی بر تکامل آفرینش، موافقان و مخالفان نه فقط در جهان اسلام، بلکه در جهان غرب نیز به طرح مواضع خود پرداختند. جریان پیشآمده در علمگرایی و علمزدگی نیز در رواج و گسترش طرح این بحث بیتأثیر نبود. وجود آیات نسبتا متعدد قرآن کریم دربارۀ آفرینش انسان، طرح شبهات و پرسشها توسط مادیگرایان و علمزدگان در تعارض علم و دین، بهویژه با استناد به نظریۀ تکامل، مفسران و اندیشمندان اسلامی را واداشت تا با هدف تبیین و تفسیر آیات و پاسخگویی به شبهات و ابهامات بهطور مستقل یا در ضمن بررسی و تفسیر آیات مربوطه بهتفصیل به واکاوی مسئله بپردازند که در کل میتوان دیدگاههای آنان را در سه موضع تأیید، رد و سکوت گزارش کرد. در این مقاله با جانبداری از موضع دوم به نقد مبانی برداشتهای موضع اول در تفسیر آیات مربوطه با محوریت کتاب «خلقت انسان» مرحوم دکتر یدالله سحابی پرداخته شده است.
Creation of human has been considered by intellectuals from the very past. As the hypothesis of Darwin about the evolution of creation was posed، the fore and against scholars talked about their views in the two recent centuries، not only in the world of Islam but also in the West. Scientism and surfeit of science had an effective role in the promotion and expansion of this theory.
There are many verses in the Quran about the creation of human; and the materialists and the ones who had a surfeit of science posed some questions regarding the contradiction between religion and science using the theory of evolution. As a result Islamic interpreters and scholars were compelled to explain and interpret the verses and answer the posed questions and ambiguities; thus they investigated this subject in detail، either independently or in the midst of interpreting the related verses. Generally their views may be categorized in three positions: acceptance، rejection and giving no opinion. Approving the second view in this article، the bases of the first view in interpreting the verses are criticized. This discussion is based on the book “Creation of Human Being” by Dr. Yadollah Sahabi.
خلاصه ماشینی:
"آنان در مقابل متألهان و ارباب کلیساـ که ابتدا با استناد به عهد قدیم به محکومیت و رد نظریه داروین پرداختند ـ و مادیگرایان که با استفاده از این حربه به ترویج و گسترش تعارض علم و دین و حتی نفی دین و انکار خداوند پرداختند، با استناد به آیات قرآن کریم در این مسئله به اعلام موضع پرداختند که مهمترین آنها عبارتند از: الف) اثبات نظریۀ تکامل با تصریح در قرآن کریم: دکتر محمد توفیق صدقی، عبدالکریم الخطیب و مرحوم دکتر یدالله سبحانی؛ ب) سکوت و پرهیز از اظهار نظر قطعی: محمد عبده (1324ق) در تفسیر المنار (ج4، ص265) و مجله المنار و مرحوم آیةالله مشکینی در تکامل در قرآن؛ ج) رد و نفی فرضیۀ تکامل با استناد به ظاهر یا صریح آیات قرآن: اکثر متکلمان و مفسران جهان اسلام از جمله سیدجمالالدین اسدآبادی (1314ق)، ابنعاشور، ابوزهره، جوهری طنطاوی، سیدقطب، المراغی، علامه طباطبایی، سید محمود طالقانی، جعفر سبحانی، جوادی آملی، مکارم شیرازی و محمدتقی مصباح یزدی.
دیدگاه اثباتی در میان اندیشمندان جهان اسلام معاصر عدهای با وجود التزام و تعهد دینی و به جهت انس با علوم جدید و البته تحت تأثیر علمزدگی و قرآنگرایی صرف، از هیچ کوششی در تفسیر آیات مربوطه مبنی بر تأیید نظریۀ تکامل فروگذار نکردهاند که میتوان از دکتر محمد توفیق صدقی (مجله المنار، سال14، 1329ق، 4، ص303-307)، عبدالکریم الخطیب در التفسیر القرآنی للقرآن (ج1، ص59-69) و بهتر و بیشتر از همه مرحوم دکتر یدالله سبحانی در کتاب قرآن مجید تکامل و خلقت انسان 1 نام برد که با حوصله و پشتکار و صرف وقت بسیار و طرح مباحث در دوبخش علمی و قرآنی به اضافۀ تکلمههایی در بخش دوم چنین نتیجه میگیرند که مسئلۀ تکامل تدریجی و پیوستگی موجودات زنده یکی از مواردی است که دربارۀ آن هیچ اختلاف و تناقضی میان قرآن و مراتب قطعی علمی امروز وجود ندارد (سحابی، 1387، ص60/ ر."