چکیده:
کشف المحجوب هجویری از آثار تعلیمی صوفیه و متعلق به دورهی نخستین نثر فارسی است.اهمیت این کتاب در این است که اطلاعات فراوانی از تصوف و موضوعات مربوط به آن در اختیار خواننده قرار میدهد.نثر این کتاب در قسمتهای مختلف متفاوت است و با موضوع سخن ارتباط مستقیمی دارد؛با وجود تنوع موضوعات و گوناگونی نثر در کشف المحجوب،این کتاب ساختاری منسجم و یکپارچه دارد.در این مقاله به ساختار کلی این کتاب و شیوهی ویژهی نویسندهی آن در تبیین و گسترش اندیشهها و مضامین محوری پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"ارتباط معنایی،عامل اصلی وحدتبخش این متن است و حتی به تنهایی میتواند از اجزای کوچکتر کتاب متنی واحد و منسجم به وجود آورد؛مقدمهی کتاب،به ویژه پرسش ابو سعید هجویری و سخن مؤلف در پایان این مقدمه،مانند هستهای مرکزی همهی بخشهای کتاب را همراه با جزئیترین قسمتها به هم پیوند میدهد؛هجویری در مقدمه،ابتدا به پرسش ابو سعید هجویری اشاره میکند: «صورة السؤال:قال السائل،و هو ابو سعید الهجویری:بیان کن مرا اندر تحقیق طریقت تصوف و کیفیت مقامات ایشان و بیان مذاهب و مقالات آن و اظهار کن مرا رموز و اشارات ایشان و چگونگی محبت خداوند-عز و جل-و کیفیت اظهار آن بر دلها و سبب حجاب عقول از کنه ماهیت آن و نفرت نفس از حقیقت آن و آرام روح با صفوت آن و آنچه بدین تعلق دارد از معاملت آن.
ساختار مشابه در این قسمتها عامل اصلی یکپارچگی متن به شمار میرود؛به بیان دیگر،همهی شخصیتها در این باب به یک ترتیب معرفی میشوند و در هر قسمت،این ویژگیها را میتوان یافت: -آغاز هر بخش با عبارت«و منهم؛»معرفی هر شخصیت یا عبارات مسجع کوتاه، متناسب با مقام وی؛آوردن نام شخصیت؛جملهی معترضهی دعایی؛اشاره به مقام والای معنوی وی؛نقل حکایتها و ماجراهای مربوط به شخصیت و یا سخن دیگران دربارهی وی برای نشان دادن جایگاه وی؛اشاره به طریقت و خط مشی وی؛جملهی کوتاه دعایی با تأکیدی به عربی."