چکیده:
هدف اصلی این مقاله بررسی جنبههای مختلف مهاجرت در ایران، هم به عنوان کشور مقصد و
هم به عنوان کشور مبدأ، در ارتباط با مسألة فقر است. این بررسی، اقدامی مقدماتی در
گردآوری اطلاعات موجود درباب جنبههای مختلف پیوند مهاجرت نیروی کار و فقر در کشور
است. اگرچه به دست دادن تحلیلی عمیق در باب این موضوع اطلاعات بسیار گستردهتری را
میطلبد، مع هذا امید میرود از طریق غور در دادههای موجود، ساختار کلی مهاجرت
نیروی کار در ایران شناسایی شود، در مورد تأثیر آن بر فقر گمانهزنیهایی انجام
گیرد، چالشهای موجود برجسته شوند و مجموعهای از پیشنهادهای مقدماتی ارائه گردد.
در طی مقاله، استدلال میشود که مهاجرت اتباع افغان و عراقی به ایران هرچند که موجب
بهبود نسبی وضع مهاجران با توجه به شرایط بحرانی در کشورهای مبدأشان شده است، اما
در عین حال آنان را به قشر نسبتا گستردة فقیری در حاشیة شهرهای ایران تبدیل ساخته
است. همچنین در مقاله نشان داده میشود که مهاجرت برونمرزی ایرانیان کشور را از
بهرهگیری از تحصیلات عالی، مهارتهای ویژه و سرمایههای گستردة این گروه محروم
ساخته است؛ . این امر بیشک نتایج نامطلوبی در زمینة گسترش فقر به همراه داشته است.
افزون بر این، آثار انتقال ارز به ایران توسط مهاجران به دلیل ویژگیهایشان محدود
است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 2: تعداد پناهندگان افغانی برحسب تحصیلات در سال 1381 میزان تحصیلات تعداد بیسواد 440923 سواد خواندن و نوشتن 157076 دبستان (ابتدایی) 117876 راهنمایی 50709 دبیرستان 30720 لیسانس 3366 فوق دیپلم 2461 غیره 2132 حوزوی 1443 دانشجو 776 فوق لیسانس 649 دکترا 151 فوق تخصص 16 کل 808298 مأخذ: پایگاه اینترنتی ادارة امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور (در 10/10/83) جدول 3: تعداد افغانها بر حسب تحصیلات (مقیم ایران و بازگردانده شده) مورخ دیماه 1382 بین دیماه 1382 و آبانماه 1383 تحصیلات تعداد تحصیلات تعداد بیسواد 327342 بیسواد 242192 سواد خواندن و نوشتن 123481 سواد خواندن و نوشتن 23116 ابتدایی 88575 اتمام دروة ابتدایی 19947 راهنمایی 35588 در حال گذراندن دورة ابتدایی 52446 دبیرستان 18815 دارای تحصیلات حوزوی 223 دانشگاه 1369 در حال گذراندن دورههای حوزوی 1241 دارای مدرک لیسانس 1749 اتمام دبیرستان 7807 دارای مدرک فوق لیسانس 318 در حال گذراندن دورة دبیرستان 318 دارای مدرک دکترا 68 دارای مدرک دانشگاهی 1349 فوق دکترا / تخصص 19 در حال گذراندن دورههای دانشگاهی 501 دانشجو 506 اتمام دورههای آموزشی فنی و حرفهای 79 مطالعات حوزوی 1573 در حال گذراندن دورههای آموزشی فنی و حرفهای 89 جمع 599403 غیره 73 جمع 368962 مأخذ: براساس جدول ارائه شده توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد از پایگاه دادههای آمایش و بازگشت پناهندگان.
هرچند دلایل کافی، هم از دیدگاه ایران و هم از منظر افغانستان، در پس این برنامهها وجود دارد، اما بیتوجهی به آنها به دلیل نیازهای بخشهایی از اقتصاد ایران به نیروی کار مهاجر (به ویژه افغان) و آماده نشدن شرایط بازگشت افغانها موجب میشود که از یک سو تعداد کثیری از اتباع افغانستان ایران را به هیچ قیمت ترک نکنند و از سوی دیگر در صورت بازگردانده شدن به کشورشان مجددا به ایران مراجعت کنند."