چکیده:
شرط عدم ازدواج مجدد در ضمن عقد نکاح از موضوع های بحث برانگیز در میان اندیشه مندان حقوق اسلامی است. برخی آن را به دلیل نامشروع بودن و مخالفت با مقتضای عقد، باطل، و عده یی دیگر به دلیل روایات دال بر صحت تجویز، صحیح و لازم الوفا می دانند. بر پایه ی آیات قرآن و روایات،چندهم سری، هرچند که حق مرد و مباح است، از احکام آمره به شمار نمی آید و از سوی دیگر، به دلیل اهمیت موضوع ازدواج و ماندگاری و استواری خانواده، چه بسا ممکن است در مواردی، استفاده ی مرد از این حق سبب سستی خانواده و بروز مشکلات فراوان اجتماعی و روانیشود؛ از این رو، با توجه به روایاتی که دلالت بر صحت شرط عدم ازدواج مجدد دارد، و نیز منافات نداشتن آن با مقتضای عقد نکاح، شرط مزبور نه مخالف شرع است و نه مخالف با مقتضای عقد. نکته ی مهم دیگر، ضمانت اجرای تخلف از این شرط است، که در این زمینه،آرای فقهاگوناگوناست؛ برخی نکاح دوم را باطل نمی دانندو عده یی دیگر قائل به بطلان آن اند. برخیبر این باور اند که برای زن حق فسخ وجود دارد و گروهی تخلف از شرط را تنها موجب گناه می دانند. با توجه به ادله یگفته شده، به نظر می رسد تخلف از شرط مزبور سبب بطلان نکاح دوم می شود.
خلاصه ماشینی:
نظریه های موجود در مورد شرط عدم ازدواج مجدد در میان فقیهان و حقوق دانان اسلامی دو نظریه ی کلی وجود دارد: ۱ نظریه ی مشهور این است که شرط عدم تزویج مجدد نامشروع و باطل اسـت و هیچ گونه اثر حقوقی بر آن بار نمـی شـود (طوسـی ۱۳۵۱؛ ابـن حمـزه ، ۱۴۰۸ق ؛ نجفـی ۱۳۶۷؛ محقق حلی ۱۴۰۹ق ؛ جبعی العاملی ۱۴۱۰ق ؛ مکی عاملی ۱۴۱۱ق ؛ ابن زهره ۱۴۱۷ق ).
یکی از نویسندگان حقوق مدنی می گوید: اگر زن بر شوهر شرط کند که حق ندارد زن دیگـری بگیـرد، شـرط مزبـور شـرط فعل منفی می باشد و برخلاف قوانین آمره است ؛ زیرا بنا بر مستنبط از ماده ی ۹۴۲ قانون مدنی که می گوید: «در صورت تعدد زوجات ، ربع یا ثمن ترکه که تعلـق بـه زوجه دارد بین همه ی آنان بالسویه تقسیم می شود» و مـوارد دیگـری کـه در بـاب نکاح ، قانون گذار آورده است ، مرد می تواند زن های متعددی داشته باشد و از قوانین آمره شمرده مـی شـود؛ بنـا بـر ایـن ، شـرط خـلاف آن نامشـروع و باطـل اسـت .
او روایاتی را که بر درستی چون این شرطی دلالت دارند به موردی محدود کرده که شوهر، با حفظ حق ازدواج مجدد، قول و تعهد ترک آن را داده است : g ›Ȳ’‚K ـً’ی ـKgɎK ǐ›ع N ی’ ‘ع Ȃ cS ەdْ ٪َ„ǮɎK ]K ـ•Ȃ U ٪_fSKUK fU• ە_dْ •ɏK e Kلأɋgی K gǭɁ ـ‹ْ g PgɎK ـK ِّف ع ɎK U٭َ„ K gـً•Ȃ VK ٪fSKUK fU• ـdKɎٌK S ـع نvb (طباطبایی یزدی ۱۳۷۸ق :۱۱۰) افزون بر روایات گفته شده ، که مورد خدشه است ، برخـی طـرف داران نظریـه ی بطـلان شرط عدم ازدواج مجدد، برای اثبات نظر خویش ، دست به اجماع و شهرت زده اند (ابـن زهـره ۱۴۱۷ق ؛ نجفی ۱۳۶۷؛ موسوی الخمینی ۱۴۱۰ق ).