چکیده:
سیاق به عنوان مفهوم عقلانی است در فهم معانی و استنباط احکام از دیرباز مورد توجه اندیشمندان حوزهی تفسیر و فقاهت اسلامی است.بررسی چگونگی کاربرد این ابزار عقلانی و سیر تحول آن از یک واژه در معنای لغوی تا یک قاعدهی عقلانی در فقه شیعه درخور تأمل است فقهای شیعه از شیخ صدوق تا قرن هشتم برای«سیاق»معنایی فراتر از«سیاق هدی»و معنای لغوی نمی شناختند ولی در قرون بعدی بعضی از فقهای«سیاق»را به عنوان ابزار مهم عقلانی در فرایند اجتهاد به کار گرفتند بهویژه در دورهی معاصر«وحدت سیاق» از جمله ویژگیهای اساسی سیاق مورد اهتمام فقیهان قرار گرفت. فقهای شیعه بر خلاف کاربرد سیاق در فقه،آن را تعریف نکردهاند،بررسی عملکرد فقهای به منظور فهم معنا و مقصود کاربردها اهمیت دارد.
خلاصه ماشینی:
"3-محقق بحرانی(مت 6811 ه ق)در کتاب حدائق الناضرة بیش از سیصد بار به سیاق در فرآیند استنباط احکام در ابواب مختلف فقه استناد میکند،گستردگی توجه محقق به سیاق،ابعاد عقلانی و کاربردهای جدید آن برای اولین بار در فقه شیعه رخ داده است،بدین روش او نشان میدهد سیاق را به عنوان ابزاری کارآمد در فقه به (1)-نمونهای از کاربردهای محقق سبزواری توجه کنید:«یضعف الاول بان موافقهء سیاق الآیهء یقتضی الحمل علی تحدید الممسوح»(ذخیرهء المعاد،13/1) رسمیت میشناسد با این حال،در هیچ جا تعریفی از سیاق ارائه نمیکند و باید دیدگاه محقق را درباره سیاق و ابعاد آن را در ضمن کاربردها جستجو کرد: از نظر محقق بحرانی سیاق میتواند معنا و مقصود متن را با وضوح کامل و به شیواترین بیان به مخاطب منتقل کند و قرینهای مهم برای فهم معانی است.
توجه اساسی وی و فقهای معاصر ایشان بر ویژگی وحدت سیاق را میتوان به تحول اساسی در ادراک مفهوم سیاق و کاربرد آن در فرآیند اجتهاد تلقی کرد با اینکه برای سیاق تعریفی ارائه نشده بود ولی دربارهی ویژگی وحدت سیاق توضیحاتی در لا به لای (1)-«محمول علی الفضیله فکذا تحدید آخر المغرب صون السیاق الکلام عن الاختلاف«(الصلاهء ط ق،2 19) «لوحدهء السیاق و قبح ارادهء التفکیک من غیر قرینته»(الصلاهء،873/2) (2)-«ان قرینهء السیاق فی النصوص تقتضی کون المراد به الشک»(مستمسک العروه،715/7) (3)-مانند:«الحمل علی هذا المعنی کانه للمحافظه علی قرینهء السیاق المقتضیه لکون«المراد بالضمان»(نهج الفقاهه،ص 811) کاربردها وجود دارد که نشانگر حضور درک واضحی از این ویژگی سیاق است به دلیل همین درک واضح و نقشآفرینی وحدت سیاق در استنباط معانی از آیهها و روایتها، فقهای دورهی معاصر،اهتمام وافری در فرآیند اجتهاد به آن نشان دادهاند."