چکیده:
از رهیافت های مهم در برخی تفاسیر متقدم و متاخر، انسجام مضمونی قرآن است. این مقاله ضمن معرفی معیارهای انسجام مضمونی، این نکته را بررسی می کندکه هریک از آنها تا چه میزان و با چه اسلوبی، پیوستگی محتوایی قرآن را تحلیل می کنند. گرچه برخی نظریه های وحدت مضمونی از نوعی ابهام و ناهماهنگی رنج می برند و دچار پیش داوری و در مظان تفسیر به رای اند؛ اما این رهیافت با دفاع از معناداری ترتیب فعلی قرآن، توقیفی بودن آیات سوره ها، تاکید به روش تفسیر قرآن به قرآن و نیز به کارگیری بجا و باقاعده معیارهای انسجام مضمونی، گویای امکان توسعه و سازگاری درونی معانی قرآن و وحدت مضمونی آن است، ازاین رو می تواند رهیافتی برای فهم بهتر قرآن و ناظر به غرض تفسیر به کار گرفته شود.
خلاصه ماشینی:
"1وی قدم فراتر میگذاردو مینویسد: امر کلی که شناخت مناسبات آیات در تمام قرآن را برساند،آن است که درغرضی که سوره در جهت آن سیاق یافته تأمل کنیم و در مقدمات آن غرضبیندیشیم و قرب و بعد مراتب آن مقدمات را نسبت به مطلوب اصلی بررسیکنیم و هنگام عبور سخن از مقدمات به نتایج(توابع)که مخاطب،نموداری ازاحکام و لوازم تابع آن را در دل احساس میکند،مشاهده خواهیم کرد که بهمقتضای بلاغت زحمت توجه به نمودار برداشته شده است و تشنگی شنونده باتسریع در بیان مطلب مورد انتظار فرونشانده میشود و این همان امر کلی استکه بر حکم ربط بین تمام اجزای قرآن سابه افکنده است و فهم درست اینقاعده،وجه نظم میان هر آیه با آیه دیگر و هر سوره با سوره دیگر را بهطورتفصیلی آشکار مینماید.
شارحان قرآن در اینکه سیاق در واژهها،جملهها و آیهها،مقدمه و شرط اساسی فهمدرست قرآن است،تردید ندارد و به نوعی مدعی اجماعاند؛لیکن درباره سیاق سورههااختلافنظر اساسی دارند؛به گونهای که جمعی سورههای قرآن را پیوسته میدانند و برایتوالی آنها یا رابطه اولین آیه هر سوره با آخرین آیه سوره قبل،مناسبتی ذکر میکنند و افرادی نیز توفیقی بودن را اختیار میکنند و ترتیب فعلی قرآن را با نظم قرآن مکتوب در لوح محفوظمطابق میدانند؛گرچه ابلاغ آن بر مردم تدریجی و به مناسبتهایی که پیش میآمد،برخلافترتیب اصلی آن است،از جمله میتوان به زرکشی،بیهقی،طیبی،بغوی،نحاس و نیشابوریاشاره کرد؛(بنگرید به:سیوطی،بیتا:192/1؛رجبی،1383:110)ولی چون مسلمانانبهاتفاق،ترتیب کنونی قرآن را اجتهاد صحابه میدانند و دلیل نقلی معتبری هم بر توقیفیتسورهها وجود ندارد،نمیتوان به استناد سیاق سورهها معانی و وجوه مناسب دفاعپذیری راطرح و پیگیری کرد."