چکیده:
تدلیس ازجمله مباحث بحثبرانگیز حقوق قراردادها است. در حقوق ایران، تدلیس را به «فریب دادن طرف قرارداد در انگیزه اصلی یا یکی از جهات تراضی» تعریف میکنند. در حقوق ما، تدلیس عیب اراده تلقی نمیشود، چون عیب اراده (رضا) منحصر به اکراه و اشتباه میباشد. در فقه، مشتبه ساختن حقیقت امر برطرف مقابل تدلیس تلقی میشود و با توجه به ضمانت اجرایی که برای تدلیس در نظر گرفتهاند (خیار فسخ)، تدلیس عیب رضا تلقی نشده و ایراد عقد مبتنی بر قواعد فقهی مثل «قاعده لاضرر» یا «قاعده غرور» است. در حقوق انگلیس نیز، تدلیس عیب رضا به شمار نمیآید چون اصولا عقد، جنبه رضایی ندارد اما چون تدلیس سبب نقض حکم و وظیفه قانونی شده قرارداد را معیوب میسازد.
خلاصه ماشینی:
"2 در مصباح الفقاهه آمده که تدلیس از لحاظ لغوی عبارت است از مشتبه ساختن حقیقت امر بر دیگری یا مخفی ساختن عیب کالا از مشتری و پنهان ساختن آن با اظهار نمودن کمالاتی که در کالا نمیباشد و از لحاظ فقهی نیز همین معنا را دارد و نتیجه گرفته که صرف ایجاد کردن رغبت و انگیزه در مشتری تدلیس محسوب نمیشود و گرنه باید میگفتیم که هر نوع تزئین کالایی حرام است زیرا هر تزئینی باعث تمایل و رغبت مشتری خواهد شد و این سخنی است که هیچ فقیهی به آن ملتزم نمیشود.
در تعریف «اظهار خلاف واقع» گفتهاند: «اظهار فریبندهای است که در خلال مذاکراتی که منجر به انعقاد قرارداد میشود مطرح شده است که ممکن است به صورت شرطی از قرارداد باشد یا به صورت شرطی فرعی در آن مطرح شود، مشروط به این که طرفی که آن اظهارات را بیان میکند، صحت آن را تضمین کند و اظهارات مذکور در تمایل طرف مقابل نسبت به انعقاد قرارداد تاثیر بگذارد، هر چند که ممکن است هیچ - امیری قائم مقامی، دکتر عبدالمجید، حقوق تعهدات، ج 2، تهران، نشر میزان، چاپ اول، پاییز 1378، ص314.
4 مبحث دوم- جایگاه تدلیس در نظامهای حقوقی مختلف در حقوق انگلیس به علت سابقه تاریخی ویژهاش که حتی در زمینه قراردادها راه خاص خود را پیموده، تدلیس عیب رضا به شمار نمیآید هرچند عیبی در ساختمان عقد 5 است اما نه به دلیل عیبی که در رضای طرف دیگر پدید میآورد، بلکه از این رو که حکم قانون را بیرون از حیطه توافق عقدی نقض میکند."