چکیده:
رابطه میان اصل «منع توسل به زور» در حقوق بین الملل معاصر و اصل «جهاد» در فقه
بین الملل اسلامی، از مباحث مهم و مناقشه برانگیزی است که در سال های اخیر با بروز
پدیده مقابله با تروریسم، دوباره قوت گرفته است. نقطه عطف اختلاف نظرها در انطباق یا
عدم انطباق اصول و قواعد منع کننده توسل به زور ، به عنوان یکی از مهم ترین اصول
حقوق بین الملل نوین با اصل جهاد به عنوان راهکنش (تاکتیک) غیر قابل اجتناب در فقه
بین الدول اسلامی است. مقاله حاضر با مطالعه و بررسی آموزه های قرآنی جهاد و بررسی
آن با اصول و قواعد منع توسل به زور ، می کوشد همخوا نی این دو اصل مهم را با
یکدیگر نشان دهد . این برداشت که آیات جهاد در قرآن تشو یق کننده خشونت و
تروریسم است، خلاف اصول اساسی و انسان دوستانه در تعالیم اسلام می باشد.
خلاصه ماشینی:
آیه 22 سوره حج، نخستین آیه جهاد است که میفرماید: أذن للذین یقاتلون بأنهم ظلموا و إن الله علی نصرهم لقدیر: به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل گردیده، اجازه جهاد داده شده است؛ زیرا مورد ستم قرار گرفتهاند و خدا بر یاری آنها تواناست.
با این رهنمود قرآنی که ایمان و عمل صالح دو بازوی عقیدتی و رفتاری در زندگی مسلمانان است و احکام اسلامی نزد فقیهان اسلامی بر پایه صلاح و فسادی که ممکن است بر آنها مترتب شود، تشریع میشوند، جای دارد درادامه با این رهیافت به تبیین مفهوم و ماهیت جهاد و رابطه آن با اصل ممنوعیت توسل به زور در اسلام بپردازیم و به اصول و قواعدی که با اصل «منع توسل به زور» مرتبط بوده، از ماهیت «بازدارندگی» برخوردارند، اشاره کنیم.
آیه دیگری که در این دسته از آیات مطلق قرار میگیرد، آیه 89 سوره نساء است که میفرماید: ودوا لو تکفرون کما کفروا فتکونون سواء فلا تتخذوا منهم أولیاء حتی یهاجروا فی سبیلالله فإن تولوا فخذوهم و اقتلوهم حیث وجدتموهم: کافران آرزو میکنند شما هم مانند آنها کافر شوید و تفاوتی میان شما و آنان دیگر نباشد؛ بنابراین از آنها دوست انتخاب نکنید، مگر اینکه در راه خدا هجرت نمایند؛ پس اگر رویگردان شدند، هرجا آنها را یافتید، اسیر کنید و بهقتل برسانید!
باتوجهبه وحدت حقوقی میان حقوق داخلی اسلام و بینالملل اسلامی میتوان گفت در روابط بینالمللی نیز حق دفاع مشروع بر اساس آموزههای اسلامی برای دولت اسلامی محفوظ است، بلکه چنانکه پیشتر اشاره شد، حتی در عصرهایی که جنگ قانونی بود، توسل به روز در قرائت اسلامی آن بر ماهیت دفاعی تأکید داشت.