چکیده:
یکی از ابزارهای مهم در بازارهای مالی اسناد خزانه است. این ابزار گرچه با هدف اص لی ت امین کس ری بودج ه
منتشر م یشود؛ اما کارکر دهای متعدد آن چون وسیل های برای سرمای هگذا ری کوتا همدت، سنج های بر ای تعی ین
نر خهای بازار مالی و ابزاری موثر برای بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی، نقش ویژ های به این ابزار داده است.
نظر به ممنوعیت ربا در اسلام، اسناد خزانه سنتی قابلیت کاربرد در نظام مالی اسلامی را ندارد و به هم ین
علت نیاز بازارهای مالی اسلامی به داشتن ابزار مالی کوتا همدت و با ریسک پایین که بتواند ج ای خا لی اسناد
خزانه را پر کند، حس م یشود. پرسش اصلی مقاله این است که آی ا م یتوا ن با استفاده از آموز هه ای فقه
اسلامی اوراق مالی کوتا همدت و با ریسک پایین ب هعنوان اسناد خزانه اسلامی طراحی کرد؟
در مقاله پی شرو که به روش توصیفی تحلیلی تحقیق شده، انواع اوراق خزانه اسلامی از جهت انطباق با
موازین شرعی بررسی م یشود و سرانجام نشان م یدهیم در صورتی که دیون دولت به بان کها، شرک تها و
موسس ههای خصوصی و عمومی، ناشی از خری د کالاها و خدمات واقع ی باشد، خ ری دوفروش آنها براساس
دیدگاه اکثر مذاهب اسلامی و قوانین ایران مجاز بوده و م یتوان بر پایه آنها به نام اسناد خزانه اسلامی منتشر کرد.
Treasury bills are one of the important and useful instruments used in financial markets. Although these instruments are distributed with the principle aim of making up government budget deficiencies، various other uses such as: being a medium of short term investments، a scale to gauge financial markets' floor and most importantly،acting as an effective instrument for the Central Bank in execution of monetary policies; have given a special role [and status] to these instruments.
Considering the prohibition of usury (interest) in Islam traditional treasury bills، because of their usury oriented nature، are not functional in an Islamic financial system. Thus an Islamic financial market's need towards having short term and low-risk financial instruments، which can substitute treasury bills in monetary and financial operations، is completely evident. The main question in
focus in this article is that: referring to the teachings of Islamic jurisprudence is it possible to draft short term low-risk financial papers as Islamic treasury bills?
Using a descriptive-analytic method of research، this article analyzes various types of Islamic treasury bills from the aspect of their compatibility with religious principles. In the end we demonstrate that in cases where government dues towards banks، companies and public or private institutes، belong to actual purchases of goods and services such as supply or construction contracts، buying and selling of such bills according to most of the Islamic sects، including Shiite
jurisprudence and Iranian laws، is permissible. Therefore، based on such dues،short term financial bills with low risks can be offered as Islamic treasury bills.
خلاصه ماشینی:
با توجه به موارد پیشین،انتشار اسناد خزانه در صورتی که از معامله واقعی حاکی باشد،در چارچوب عملیات بانکی بدون ربا بلا مانع است و از این راه میتوان ابزاری جدید برایتأمین مالی در بازارهای مالی اسلامی تحت عنوان«اسناد خزانه اسلامی»ارائه کرد؛بنابراینمیتوان این اوراق را به این صورت تعریف کرد: اسناد خزانه اسلامی،ابزاری مالی است که مبتنی بر بدهی بخش دولتی به نظام بانکی وهمچنین ذی نفعان و تأمینکنندگان بوده و به وسیله خزانهداری کل وزارت امور اقتصادی ودارایی منتشر میشود.
نکته قابل ذکر در این نوع است که به علت اتحاد مالکیت دولت و بانک مرکزی،بدهی بین دو شخصیت حقوقی مستقل نیست،بر این اساس تحویل اسناد خزانه به بانکمرکزی از طرف دولت و فروش آنها به وسیله بانک مرکزی به مردم به کمتر از مبلغ اسمیو پرداخت مبلغ بیشتر به وسیله خزانهداری در زمان سررسید از باب استقراض مبلغی وپرداخت مازاد بر آن در سررسید به وسیله دولت است که با ربا شمرده شده و قابلیت انتشاردر چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا را ندارد.
البته اصل این استفتا درباره خرید و فروش صکوک استصناع در بازار ثانویه تنظیم شده است؛اما با توجهبه اینکه؛اولا،ماهیت فقهی اوراق خزانه اسلامی طراحی شده در مقاله پیشرو به طور کامل منطبق باماهیت فقهی صکوک استصناع است که هر دو برای پرداخت بدهی واقعی است؛ثانیا،پرسشهای استفتاشده عمومیت دارد و شامل هر دین واقعی میشود،میتوان به استفتا پیش گفته برای اثبات جواز معاملهاوراق خزانه اسلامی در بازار ثانویه نیز استناد کرد.