چکیده:
در متنهای دامپزشکی دور? اسلامی بارها به نام قیصر در زمر? بیماریهای دامی برمیخوریم که به ویژه در اسب به خوبی توصیف شده است. اشاره به انقباضات عضلانی، بیرون زدگی پلک سوم، اختلال در بلع و علایم دیگر از موارد مهم مورد اشاره در متنهای مذکور هستند که این احتمال مترادف بودن واژ? قیصر با کزاز دامی و به ویژه اسبی را قوت میبخشد. در این مقاله به بررسی دو مفهوم کزاز و مترادفهای قیصر از دو دیدگاه ریشهشناسی و مفهومشناسی تاریخی و همچنین بررسی علمی آسیبشناختی بیماری قیصر پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
in (تاريخ دريافت : ١٣٨٩/٢/١٥ ، تاريخ پذيرش : ١٣٨٩/٤/٨) چکيده در متن هاي دامپزشکي دورٔە اسلامي بارها به نام قيصر در زمرٔە بيماريهاي دامي برمي خوريم که به ويژه در اسب به خوبي توصيف شده است .
در کتابهاي دامپزشکي دورٔە اسلامي کزاز به ويژه در اسب به خوبي توصيف شده و گاهي اشارات علمي دقيقي در علامت شناسي و درمان بيماري رفته است .
در کتابهاي قديم در مواردي واژه nustate را درست در معناي سفتي گردن ذکر کردهاند از آن جمله در فرهنگ لاتيني فرويد به معني «سفتي يا گرفتگي عضلات گردن» آمده است (لويس - شورت ٢، ص١٨٦٤) که در اين معنا مترادف واژٔە قصر يا قيصر ذکر شده در متن هاي اسلامي است .
شکل ١، تصاويري از نسخۀ خطي کتاب کامل الصناعتين ، دو گونۀ املايي قصر و قيصر (در معني مشابه ) در صفحات ١٠٥ و ١٥٩ کتاب علايم باليني بيماري در متن هاي اسلامي گر احيـانا تـکاور راست قيــصر نـکو سـر بر زمــين نــارد تـکاور نفس بيدل زند پيوســـته از تاب به هر سو بيند از چشمش رود آب (دو فرسنامه ، ص١٥٤) در متن هاي دامپزشکي دورٔە اسلامي نيز همانند ارسطو علت اصلي بيماري سرمازدگي دانسته شده است .
عمده علايم باليني که براي اين بيماري ذکر شده است «خشکي و گرفتگي در گوش و گردن و سينه است و سر را بر زمين نمي تواند برساند و چشم را برهم نمي تواند گذارد» (گنجينۀ بهارستان، ص٤٦١) «و هر چه بيند چشم از وي بر ندارد و آب از چشم رود و گوش و چشم را هميشه به سوي دهن دارد» (محمد بن محمد، فرسنامه ، ص١٥٩).