چکیده:
یکی از مظاهر تمدن نزد هر ملتی، جشن هاست. ایرانیان در دوران باستان، جشن های دینی متعددی داشتند. با فراگیری اسلام در میان ایرانیان، برخی از جشن های گذشته فراموش شد و بعضی به حیات خود ادامه داد. عباسیان که به شدت متاثر از فرهنگ ایرانی بودند در کنار اعیاد اسلامی به جشن های گذشته ایرانیان مانند مهرگان و نوروز نیز توجه داشتند. تاثیر خلافت عباسی از آداب الملوک ایرانی و نفوذ خاندان های معروف ایرانی چون آل برمک نیز در اهمیت یافتن این جشن ها سهم زیادی داشت. این مقاله بر آن است تا جشن های ایرانی دوره اول خلافت عباسی را بررسی کند. با توجه به ماهیت موضوع، روش تحقیق مبتنی بر تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از منابع موثق و دست اول و همچنین تحقیقات معاصر است. در این پژوهش نشان داده شده است که جشن های این دوره از فرهنگ ایرانی تاثیر بسیاری پذیرفته است و عرب ها بیش از هر چیز، برای دست یافتن به اهداف سیاسی خود و جلب مشارکت و همکاری ایرانیان کارآمد در دستگاه خلافت، با برپایی مراسم جشن ها مخالفتی نشان ندادند و دراین باره با تسامح رفتار کردند. از میان جشن های ایرانی دوران باستان، نوروز و مهرگان و سده و برخی جشن های کم اهمیت تر نظیر جشن رکوب الکوسج در این دوره رایج بود. هم زمانی با زمان مالیات گیری، دریافت هدایا، و خوش گذرانی رایج در این جشن ها علت پذیرش آن ها بود.
خلاصه ماشینی:
"جاحظ در آثار خود به تفصیل به شرح این دسته از اعیاد پرداخته و در المحاسن والاضداد بابی با عنوان النیروز و المهرجان نوشته و ضمن اشاره به پیشینۀ این جشنها،از آداب و رسوم پادشاهان در نوروز نیز سخن گفته است.
از آن جا که خلفای عباسی در بسیاری از امور،آداب و رسوم دورۀ ساسانی را تقلیدمیکردند و بخش زیادی از رسوم نوروز از جمله دریافت هدایای گرانبها از بزرگان و امرایاسلامی را ادامه میدادند(صفا،بیتا:95)،این رسم آنچنان جا افتاده بود که حتی خلفا گاهیاز مهمانان خویش دربارۀ هدایای آنها پرسوجو میکردند و دفتری تدارک دیده بودند تا نامبازدیدکنندگان کاخ و هدایایشان در آن ثبت شود(ابن خلکان،بیتا:315/4).
در جایی دیگر نیز از بخشش بزرگانی همچون خالد برمکی یاد شده است؛شرحروایت این بخشش در تاریخ فخری چنین است: در یکی از اعیاد نوروز که مردم هدایایی برای خالد برمکی آورده بودند،در میان آنها جامهایی از زر و سیم وجود داشت،یکی از شعرا برای خالد نوشت:ای هدایای وزیر درنوروز،آیا ما را از تو بهرهای نیست؟برای خالد در عالم جوانمردی اهمیتی ندارد که چیزارزشمند را ببخشد،کاش جز آنچه امیر به من هدیه میدهد،جامی سیمین در هدایایوزیر نیز نصیبم میشد.
در جای دیگر آمده است زمانی که مأمون در خراسان بود یکی از بزرگان سپاهاو به نام حسین بن عمرو و الرستمی،از موبد موبدان در خانۀ فضل بن سهل دربارۀ نوروز ومهرگان پرسش کرد و او سبب جشن گرفتن این روزها را برای او شرح داد(ابن عساکر،1415:116/6؛ابن خلکان،بیتا:315/4).
میتوان گفت رسوم این جشن بیشتر بین مردم کوچه و بازار رواج داشت تاهمچون اعیاد نوروز و مهرگان و سده که بیشتر در بین بزرگان و خلفا نیز برپا میشد."