چکیده:
در فاصله قرنهای دوم تا چهارم هجری، سیر و سفر در میان مسلمانان، رواج بسیاری
یافت. فریضه حج و کنجکاوی علمی، از جمله انگیزههای آنان برای جهانگردی و سیر
در آفاق بود. در این نوشتار سعی شده است تا با کندوکاو در نخستین منابع جغرافیایی
اسلامی، توصیفی اجمالی از مهمترین سفرهای جغرافیادانان و سفیران مسلمان، به دست
داده شود.
خلاصه ماشینی:
"او پس از بیان حکایتهای شگفتانگیز و سرگذشت کسانی که جان خود را به خطر افکنده و سوار بر کشتی شده و بعضی نجات یافته و برخی تلف شدهاند، میگوید: چیزهایی که آنجا دیدهاند را در کتاب اخبار الزمان (کتابی که مفقود شده است) آوردهایم؛ از آن جمله مردی خشخاش نام از مردم اندلس، که از پهلوانان و نوچگان قرطبه بود گروهی از نوچگان را فراهم آورد و بر کشتیای که آماده کرده بود، نشانید و به دریای محیط (اقیانوس اطلس) راند و مدتی غایب بود، آنگاه با غنایم فراوان بازگشت.
(40) سفر سلیمان تاجر از سیراف از راه دریا تا مسقط در جزیرة العرب آغاز شده و پس از عبور از کلم در ملیبار، تنگه تالک در شمال جزیره سیلان (سری لانکا) و خلیج بنگال، جزیره لنگبالوس (یکی از جزایر نیکوبار)، کلابره در ساحل غربی شبه جزیره مالایا، جزیره تیومن در جنوب غربی ملکا، دماغه سن ژاکوب در نزدیکی سایگون، جزیره هاینان، تنگه میان این جزیره و سرزمین چین به بندر کانفو یا کانتون رسیده است.
(49) ماجرای سفر سلیمان و ابن وهب قریشی را در آغاز قرن چهارم هجری قمری ابوزید حسن سیرافی بنام اخبار الصین و الهند تدوین کرد که در آن روزگار، جمعآوری این نوع مطالب کاری دشوار نبوده است.
(65) واسیلییف(66) دانشمند بیزانس شناس عقیده دارد که احتمالا سلام محلهایی را که طی مسافرت خود دیده برای خلیفه عباسی وصف کرده است،(67) ولی باید گفت که روایت این سفر موثق است؛ زیرا ابن خرداذبه این حکایت را به لفظ خود سلام مترجم بازگو میکند و در آخر داستان اضافه میکند که نخست آن را از زبان سلام شنیده است."