چکیده:
قرآن کریم دارای آیات تاریخی فراوانی است که با شرایط عصر نزول و حوادث صدر اسلام مرتبط است و فهم بسیاری از این آیات نیازمند مراجعه به تاریخ، به ویژه تاریخ صدر اسلام است؛ لذا توجه به تاریخ صدر اسلام در فهم و تفسیر آیات قرآن کریم از ضرورت و اهمیت فراوانی برخوردار است. در واقع، آگاهی از تاریخ گسترده حوادث صدر اسلام که قرآن به گونه ای اشاره وار از آن یاد کرده، موجب روشنی مفاهیم آیات مربوط به این نوع از حوادث، از جمله «غزوات» و «سریه ها» می گردد؛ به گونه ای که در بسیاری از موارد، بدون اطلاع از تاریخ، فهم و تفسیر آیات، ناممکن می گردد یا مفاد آنها در هاله ای از ابهام باقی می ماند. همچنین تاریخ نقش مهمی در حل تناقض ظاهری آیات، تعیین مصداق آیات، دفع توهم حصر، اعتباربخشی به سیاق آیات، شناخت آیات مکی و مدنی و ترتیب نزول، و شناخت احکام ثابت و متغیر و ناسخ و منسوخ دارد. آن سان که آگاهی از زبان و لغت عصر پیامبر(ص) نیز کمک مهمی به فهم واژگان و زبان قرآن می نماید
خلاصه ماشینی:
حال سؤال اين است که آيا فهم و تفسير اين گونه آيات و تـشريح کامـل آنهـا بـدون آگاهي از تاريخ مردماني که قرآن در محيط آنان نازل شده امکان پذير است ؟ آيا آگـاهي از تاريخ گسترده حوادث و وقايع تاريخي مانند «غزوات » و «سريه ها» که قرآن به گونـه اي اشاره وار از آن ها ياد کرده ، مايـه روشـني آيـات مربـوط بـه ايـن نـوع حـوادث تـاريخي نمي گردد؟ آيا بدون اطلاع از تاريخ مي توان مفهوم واقعي برخي آيات را فهميد؟ پاسخ به اين سؤالات و بررسي زواياي مختلف هر يک از آنها موضوع اين مقاله است .
به عنوان مثال ، واحدي ضروري ترين معرفت و سزاوارترين رشـته در علوم قرآن را اسباب نزول دانسته و تأکيد کرده است که شناخت و تفسير آيـات قـرآن بدون اطلاع از تاريخ و آگاهي از سبب و شرايط نزول و واقعه اي که موجب نزول آيه شـده است امکان ندارد (واحدي ، ٤).
البته با توجه به سياق ، ارتباط آيه با شراب خواري تا حدي روشن مي شود؛ ولي بدون توجه بـه قرائن تاريخي زمان نزول ، اين ارتباط قابل ترديد است و نيز آشکار نيـست کـه نوشـيدن شراب در چه شرايطي براي مؤمنان داراي عمل صالح ، اشـکالي نـدارد و گنـاه بـه شـمار نمي آيد.
با توجه به اين گزارش تاريخي ، روي سخن در آيه به جمعي از مؤمنـان اهـل کتـاب است که پس از قبول اسلام به دليل تعصبهاي خاصي تنها اظهار ايمان به مذهب سـابق خود و آيين اسلام مي کردند، اما قرآن به آنها توصيه مي کند که تعصبها را کنار بگذارنـد و تمام پيامبران و کتب آسماني را به رسميت بشناسند، زيـرا همـه از طـرف يـک مبـدأ مبعوث شده اند و معنا ندارد که بعضي از آنهـا را بپذيرنـد و بعـضي را نپذيرنـد.