چکیده:
بداء یکی از آموزه های تشیع است که توسط اهل بیت علیهم السلام از آیات قرآن استنباط و عرضه شده است. بدا، تغییری است که در مراحل فعل الهی صورت میگیرد؛ بدین صورت که قبل از ایجاد اشیاء، مراحلی ازجمله: مشیت، اراده، قدر و قضا، توسط خداوند انجام می شود. تغییر در هر کدام از این مراحل، بداء نامیده میشود.مهم ترین اشکال مخالفان بدا، تعارض این آموزه با علم الهی است. در این نوشتار اشکالات مربوط به علم بررسی شده، این اشکالات ناشی از قیاس خداوند با انسان و استناد به روایات ضعیف و یا تفسیر نادرست از احادیث دانسته شده است.
خلاصه ماشینی:
3. نکته دیگر، این که ظاهرا شبههکنندگان، علم فعلی خداوند را _ که در حقیقت، همان مراحل فعل الهی است_ با علم ذاتی او خلط کردهاند؛ در حالی که، علم فعلی کتاب العین، ج1، ص139؛ معجم مقاییس اللغة، ج1، ص212؛ الصحاح، ج6، ص2278؛ الغریبین فی القران والحدیث، ج1، ص157؛ مفردات الفاظ القرآن، ص113؛ اساس البلاغة، ص18؛ لسان العرب، ج14، ص65؛ المصباح المنیر، ص40؛ القاموس المحیط، ج4، ص302؛ مجمع البحرین، ج1، ص45؛ تاج العروس، ج19، ص189؛ لازم به ذکر است تنها در النهایه ابن اثیر بداء «استصواب شیء علم بعد أن لم یعلم» معنا شده است.
ر. ک: النهایه فی غریب الحدیث، ج1، ص109، که او نیز معنای بداء را برای خداوند «قضا» بیان کرده و استعمال بداء را مجازی میداند و همان طور که مشاهده شد، بداء در هیچیک از کتب لغت این گونه معنا نشده است.
تلازم بداء در امامت اسماعیل با جهل یکی از روایاتی که از سوی سنیان بدان اشکال شده، این روایت نقل شده از امام صادق( است: ما بدا لله فی شیء کما بدا له فی اسماعیل ابنی.
عبد الله الجمیلی در باره این روایت میگوید: شیعه معتقد است که امام صادق( به امامت پسرش اسماعیل تصریح کرده بود.
و شیخ صدوق این روایت را این گونه معنا کرده است: منظور امام صادق این است که چیزی برای خداوند ظاهر نشد، همانند آنچه که در اسماعیل پسرم بر او ظاهر شد که او را در زمان حیات من از دنیا ببرد.