چکیده:
فضایل شهرها از جمله موضوعاتی است که خاستگاه بسیاری از روایات ساختگی است. در این نوشتار ما در پی آنیم که روایات فضایل شهر مقدس قم را ارزیابی سندی و متنی داشته باشیم. این روایات اولین بار از طریق حسن بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (برادر میانی شیخ صدوق)، عابدی زاهد و عزلت نشین _ که بهره ای از فقه نداشت _ برای حسن بن محمد بن حسن سائب اشعری قمی نقل شد. بعد ها این روایات توسط مولفان جوامع حدیثی متاخر، مانند علامه مجلسی، شیخ حرعاملی، میرزا حسین نوری در متون حدیثی مشهور شدند. اکثر این روایات دارای اسناد ضعیف و متونی نقدپذیر هستند.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار، در پی آنیم که به بررسی روایات مربوط به فضایل شهر قم و قمیان بپردازیم؛ روایاتی که هر از چند گاهی بر روی پرده نوشتهها در حرم حضرت معصومه( دیده میشود و برخی نیز اقدام به جمع آوری کتب چهل حدیث برای فضیلت قم نمودهاند و گاه یک روایت را دو تا سه بار تقطیع کرده و آن را دو یا سه روایت مستقل نمودهاند؛ امری که این تصور را بر میانگیزد که روایات مربوط به فضایل قم فراوان و در نتیجه غیر قابل انکار است.
سید حسین مدرسی طباطبایی چنین مینویسد: «بسیاری از مطالب این کتاب از افواه راویان گرفته شده است؛ لیکن وی این روایات را بی واسطه نقل میکند؛ در حالی که در برخی موارد قطعا وسایطی وجود داشتهاند؛ مانند روایت از: ابن ابی زیاد، اسماعیل بن کثیر، زهری، سعد بن عبد الله ابی خلف اشعری، علی بن عیسی، فضل بن شاذان» (کتابشناسی آثار قم، ص12-32).
در بررسی سندی برای حکم کردن به مجهول بودن راویان، به معنای عدم ذکر راوی در کتب رجال، به کتابهای معجم رجال الحدیث، رجال النجاشی، رجال الطوسی، فهرست الطوسی، رجال الکشی، رجال ابن الغضائری، خلاصة الاقوال، رجال البرقی مندرج در نرم افزار درایة النور و نیز کتاب تنقیح المقال ماممقانی و مستدرک رجال الحدیث شیخ علی نمازی شاهرودی (با توجه به نام، کنیه، القاب و نسب) مراجعه کردهایم.
این روایت به سه سند در بحار الانوار آمده است: و عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن الحسن بن محبوب، عن أبی جمیلة المفضل ابن صالح، عن رجل، عن أبی عبد الله( قال: إذا عمت البلدان الفتن فعلیکم بقم و حوالیها و نواحیها، فإن البلاء مدفوع عنها (همان، ج57، ص214).