چکیده:
معاد جسمانی از اصول عقائد اسلامی است که خداوند متعال در قرآن کریم به صراحت از آن یاد کرده است، تا قرن دهم هجری حکیمان اسلامی تنها راه اثبات آن را تعبد به وحی می دانستند، ولی در قرن یازدهم هجری صدر المتالهین شیرازی (متوفی 1050 ه.ق) افزون بر آن به برهانی کردن آن نیز همت گماشت. نظریه او مورد نقد فیلسوفان بعدی، از جمله مرحوم آقا علی مدرس زنوزی طهرانی (ره) (متوفی 1307 ه.ق) قرار گرفت. وی با نقد صدرالمتالهین به طرح نظریه ابتکاری خود در این موضوع پرداخت که بعدها مورد پذیرش برخی از اعاظم و اکابر فلاسفه اسلامی، از جمله حکیم متاله مرحوم آیه الله میرزا ابوالحسن رفیعی قزوینی ره (متوفی 1395 ه.ق) قرار گرفت. به عقیده آقا علی مدرس (ره) بر خلاف تصور رایج میان عوام متشرعه، معاد جسمانی، نزول دوباره نفس پس از مفارقت از بدن به همان بدن عنصری دنیوی با حفظ مرتبه دنیویت آن نیست، زیرا این امر از مستحیلات عقلیه است، بلکه معاد جسمانی صعود بدن در اثر حرکات جوهریه و استکمالات ذاتیه به سوی نفس مفارق است. ما در این نوشتار با استفاده از کلمات حکیم مؤسس مرحوم آقا علی مدرس (ره) به شرح و توضیح نظریه علامه رفیعی (ره) در باب معاد جسمانی می پردازیم.
خلاصه ماشینی:
مسلک آیتین علمین آقا علی مدرس(ر ه)و مرحوم علامه رفیعی(ر ه): مرحوم حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی قدس اللّه نفسه الزکیة پس از ردّنظریه صدر المتألهین شیرازی(ر ه)در مسأله معاد جسمانی،نظریه ابتکاری خود را دراین موضوع اینگونه مطرح ساخته است:نفس پس از مفارقت از بدن و رسیدن بهمقام فعلیت و استکمال ذاتی از مقام خود به مرتبۀ مادون-یعنی بدن عنصری-تنزل پیدا نمیکند،بلکه بدن پس از مفارقت نفس،در اثر تدبیر نفس کلّی همچنان بهحرکت استکمالی خود ادامه داده و به سوی آخرت در حرکت و تکاپو خواهد بود تاصلاحیت لحوق به نفس مجرد را پیدا کند.