چکیده:
موضوع استهلال و احراز حلول ماه قمری برای بجا آوردن تکالیف دینی امری ضروری است؛ از این رو، بحث و بررسی پیرامون این موضوع اهمیت زیادی دارد. در این نوشتار کاملا کاربردی سعی شده است نحوة شکلگیری هلال ماه و شرایط استهلال و همچنین دیدگاه فقها در این رابطه و موضوع اثبات اول ماه، مبانی فقهی و اختلاف نظر مراجع بزرگوار تقلید و وضعیت رؤیتپذیری هلال ماههای رمضان و شوال بیان شود. برای نیل به این مقصود، آرا و فتاوای بسیاری از مراجع معظم تقلید مورد کنکاش قرار خواهد گرفت.
خلاصه ماشینی:
"امام خمینی(: یا شهادتشان خلاف واقع باشد، مثل اینکه بگویند: داخل دایرة ماه طرف افق بود، اول ماه ثابت نمیشود؛ اما اگر در تشخیص بعضی خصوصیات اختلاف داشته باشند، مثل اینکه یکی بگوید ماه بلند بود و دیگری بگوید نبود، به گفتة آنان اول ماه ثابت میشود و با صاف بودن هوا و اجتماع مردم برای رؤیت و حصول خلاف و تکاذب بین آنها به نحوی که توضیح المسائل مراجع، محمد حسن بنیهاشمی، ج 1، ص 959؛ و استفتائات صورت گرفته توسط مرکز مطالعات و پژوهشهای فلکی- نجومی قم در سال 1383.
آیا باید عملا رؤیت هلال صورت بگیرد یا محاسبات نجومی که رؤیتپذیری یا عدم رؤیت را در صورت صاف بودن هوا پیش بینی میکنند، برای اثبات اول ماه کافی است؟ جواب: پاسخ مراجع به این سؤال تا حد زیادی شبیه یکدیگر است: امام خمینی( در پاسخ فرمودهاند: نه؛ ولی اگر انسان از گفتة آنها به یقین برسد، باید به آن عمل کند.
3 آیتالله خامنهای: اگر در شهری اول ماه اثبات شود، برای مردم شهر دیگر فایدهای ندارد، مگر آن دو شهر با هم نزدیک باشند یا انسان بداند که افق آنها یکی است، یا در شهری که در شرق آن شهر واقع شده هلال دیده شود؛ ولی اگر اختلاف در بین شهرها به مقداری باشد که با فرض رؤیت هلال در یکی هلال در دیگری قابل رؤیت نباشد، کفایت نمیکند.
س: اگر هلال ماه مبارک رمضان در شهری دیده شود، آیا در شهرهای دیگری که افق آنها یکسان بوده یا دو ساعت فرق دارند، اول ماه ثابت میشود یا نه؟ 4 ج: اگر ملازمة بین بلدین در امکان رؤیت هلال محرز باشد، برای شهرهای دیگر نیز کافی است و صرف اختلاف در وقت غروب میزان نیست."